29 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

H πρώτη ολοκληρωμένη παρουσίαση

της ανασκαφής στον τύμβο Καστά.

ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΜΕΓΑ 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ!

Ο εντοπισμός νομισμάτων με το πρόσωπο του Μ. Αλεξάνδρου, αλλά και νομίσματα του 2ου αιώνα π.Χ. και του 3ου αιώνα μ.Χ. είναι το νεώτερο στοιχεία από την ανασκαφή στον αρχαίο τάφο της Αμφίπολης, όπως έγινε γνωστό στη διάρκεια των επιστημονικών ανακοινώσεων, το Σάββατο, στο κατάμεστο αμφιθέατρο του υπουργείου Πολιτισμού, παρουσία του ίδιου του υπουργού κ. Κώστα Τασούλα.

Οι ανακοινώσεις έγιναν από την επικεφαλής της ανασκαφής και προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών Κατερίνα Περιστέρη, τον αρχιτέκτονα Μιχάλη Λεφαντζή και τον πολιτικό μηχανικό Δημήτρη Εγγλέζο.

Πέπλο μυστηρίου συνεχίζει να καλύπτει την ταυτότητα του νεκρού, καθώς ακόμα δεν έχει ξεκινήσει η ανθρωπολογική μελέτη. Ενδεχομένως εντός των προσεχών ημερών να ανακοινωθεί η επιστημονική ομάδα που θα αναλάβει την μελέτη.

«Δεν αναφερόμαστε σε ονόματα» δήλωσε η Κ. Περιστέρη, επαναλαμβάνοντας πως δεδομένης της θέσης του λέοντος στην κορυφή του λόφου, ενδεχομένως ο τάφος να ανήκει σε στρατηγό. Αίσθηση προκάλεσε η απάντησή της ότι «τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί» όταν ρωτήθηκε εάν ο νεκρός μπορεί να είναι μέλος της οικογένειας του Μ. Αλεξάνδρου.

Παράλληλα, αίσθηση προκάλεσε στην κατάμεστη αίθουσα η αποκάλυψη που έκανε η ομάδα της Αμφίπολης πως εκεί βρέθηκαν νομίσματα του 2ου αιώνα, του Αλέξανδρου του Γ', αλλά και στοιχεία κεραμικής, κάτι που δεν είχε ανακοινωθεί έως τώρα, προκαλώντας την έκπληξη των παρισταμένων. Σε ερώτηση για περισσότερες διευκρινίσεις για τα νομίσματα, η απάντηση της κ. Περιστέρη ήταν πως ακόμη το θέμα είναι στη φάση της επεξεργασίας, ενώ δεν δόθηκε απάντηση στο ερώτημα γιατί είναι ακόμη στο μουσείο τα επιστύλια με τις ανθρώπινες παραστάσεις, που βρέθηκαν πριν από δύο μήνες και την ύπαρξή τους αποκάλυψε ο Κώστας Τασούλας μόλις την προηγούμενη εβδομάδα.

Έπειτα, δε, από επίμονες ερωτήσεις δημοσιογράφων παρουσιάστηκε, για πρώτη φορά, φωτογραφία από τη διαδικασία απομάκρυνσης των οστών, μαζί με τα χώματα, από τον τάφο.

Η παρέμβαση Μενδώνη για τον σκελετό

Όταν η ένταση... ανέβηκε με την άρνηση της Κατερίνας Περιστέρη να απαντήσει στις επίμονες ερωτήσεις για το πως και που βρέθηκε ο σκελετός, στη συζήτηση παρενέβη η γγ του υπουργείου Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, που άδειασε την επικεφαλής των ανασκαφών.

«Επειδή δεν μου αρέσουν οι ερωτήσεις που γίνονται αλλά ούτε και οι απαντήσεις που δίνονται», είπε παρεμβαίνοντας και στη συνέχεια έδωσε πληροφορίες που δεν είχαμε ακούσει άλλη φορά για τον σκελετό της Αμφίπολης, του οποίου δόθηκε φωτογραφία. Το κρανίο βρέθηκε σε κάποια απόσταση από το όρυγμα, ακριβώς απέξω από αυτό εντοπίστηκε η κάτω γνάθος και μέσα στο όρυγμα βρέθηκε το μεγαλύτερο μέρος του σκελετικού υλικού.

Σύμφωνα με την κα Μενδώνη, αν παρατηρήσει κανείς τα οστά βλέπει ότι έχει και τα μεγάλα κόκαλα των ποδιών και τα κόκαλα των χεριών, πλευρά και μέλη της σπονδυλικής στήλης, καθώς και τη λεκάνη, η οποία από την πτώση των άνω λίθων είναι σε πολύ αποσπασματική κατάσταση, ώστε να μην επιτρέπει στους αρχαιολόγους να πουν αν είναι ανδρική ή γυναικεία.

Αναφερόμενη, δε, στις δηλώσεις που είχε κάνει προηγουμένως η κ. Περιστέρη ότι αφαιρέθηκαν μαζί με τα οστά χώματα, αυτό, όπως είπε, έγινε «για τον πολύ απλό λόγο ότι αν το σύγχρονο γενετικό υλικό, δηλαδή τα χέρια αρχαιολόγων, εργατών κλπ., άγγιζαν το αρχαίο, αυτομάτως θα εξαφάνιζαν ή θα διατάραζαν πληροφορίες τις οποίες μπορεί να έχει διασώσει η γη».

Τέλος, η κυρία Μενδώνη ανέφερε ότι ακόμη και οι λάμπες που χρησιμοποιήθηκαν στην ανασκαφή ήταν τύπου ορυχείου, λόγω των ειδικών συνθηκών στον Τύμβο Καστά. Γι' αυτό και ενεπλάκη η Εγνατία ΑΕ, κατόπιν πρόσκλησης της κας Μενδώνη, ενώ τόνισε ότι η Εγνατία ΑΕ δεν είναι ιδιωτική εταιρία.

Όσον αφορά στη γεωφυσική διασκόπηση που πραγματοποιείται από τους επιστήμονες του ΑΠΘ και η οποία θα καθορίσει τα επόμενα βήματα των αρχαιολόγων στον Τύμβο Καστά, η κ. Περιστέρη είπε ότι ακριβείς απαντήσεις θα υπάρχουν σε δύο με τρεις μήνες.

Ισχυρή παρουσία τυμβωρύχων

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, ο τάφος αποτελούσε ένα ανοιχτό λατρευτικό μνημείο και οι πρώτοι χώροι του πιθανότητα ήταν επισκέψιμοι.

Ωστόσο, κατά την αρχαιότητα το μνημείο δέχθηκε καταστροφές και συλήσεις. «Ένα τέτοιο μνημείο δεν ήταν εύκολο να μην γίνει στόχος τυμβωρύχων» είπε χαρακτηριστικά η Κ. Περιστέρη.

Όπως ανέφερε ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής, η επίχωση και οι σφραγιστικοί τοίχοι έγιναν κατά τα ρωμαϊκά χρόνια. Ειδικά για τους τοίχους σφράγισης, ο κ. Λεφαντζής είπε ότι κατασκευάστηκαν από υλικό που αφαιρέθηκε από άλλο σημείο του μνημείου.

Η ισχυρή παρουσία τυμβωρύχων είχε διαπιστωθεί άλλωστε μόλις αποκαλύφθηκε ο σκελετός, καθώς στο εσωτερικό του τάφου δεν βρέθηκαν κτερίσματα, παρά μόνο κάποια διακοσμητικά στοιχεία από το φέρετρο του νεκρού.

Προγενέστερο το όρυγμα

Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο το οποίο θα απασχολήσει τους επιστήμονες στη μελέτη του μνημείου είναι η διαπίστωση του πολιτικού μηχανικού Δημήτρη Εγγλέζου ότι το τεχνητό όρυγμα, κάτω από το δάπεδο του τρίτου θαλάμου, στο οποίο βρέθηκε ο σκελετός, προηγήθηκε της θολωτής κατασκευής. Προς το παρόν, όμως, δεν είναι γνωστή η χρονική διαφορά μεταξύ της κατασκευής του ορύγματος και του μνημείου.

Ο κ. Εγγλέζος, ο οποίος αναφέρθηκε αναλυτικά στις εργασίες στερέωσης, υποστύλωσης και αντιστήριξης που έγιναν στο μνημείο, τόνισε ότι ο βασικότερος παράγων καταπόνησης του μνημείου είναι οι αποθέσεις χωμάτων προηγούμενων ανασκαφών.

Πώς καταστράφηκε η Καρυάτιδα

Σύμφωνα με την Κατερίνα Περιστέρη, το πρόσωπο της ανατολικής Καρυάτιδας καταστράφηκε κατά την πτώση μίας μαρμάρινης δοκού, η οποία βρέθηκα κατά την ανασκαφή μέσα στην αμμώδη επίχωση.

Η δοκός αυτή του επιστυλίου, αυτού που βρισκόταν πάνω από τις Καρυάτιδες, πέφτοντας, κατέστρεψε το κεφάλι της μίας Κόρης (αυτής που βρίσκεται δεξιά), οδηγώντας έτσι την ανασκαφική ομάδα στο συμπέρασμα ότι η εκδοχή περί βανδαλισμού του συγκεκριμένου αγάλματος αποκλείεται.

Η έρευνα από το 2012 ώς το 2014

Στην αρχή της ομιλίας της η Κ. Περιστέρη αναφέρθηκε στα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας από το 2012 μέχρι το 2014. «Ξεκινήσαμε να βρούμε τι συμβαίνει σε αυτόν τον λόφο-μυστήριο. Κάποιοι υποστήριζαν ότι δεν υπήρχε τίποτα. Αυτό για εμάς ήταν το έναυσμα. Οι ντόπιοι έλεγαν ότι έκρυβε τον τάφο της βασίλισσας» είπε.

Το 2012 ξεκίνησε η οριοθέτηση του τύμβου και το αντίθημα που εντοπίστηκε αποτέλεσε τον «οδηγό» για τη συνέχιση της έρευνας. Εν συνεχεία, σύμφωνα με την κ. Περιστέρη, βρέθηκαν τα μαρμάρινα μέλη του ταφικού περιβόλου, ενώ μόλις φέτος, στα τελευταία 30-40 μέτρα του περιβόλου, εντοπίστηκε η είσοδος του μνημείου.

Η καταστροφή του περιβόλου διαπιστώθηκε το 2013. Όπως προέκυψε από τα στοιχεία της έρευνας, η απομάκρυνση αρχιτεκτονικών μελών, που χρησιμοποιήθηκαν για άλλους σκοπούς, όπως η κατασκευή φραγμάτων, έγινε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.

«Τώρα ξεκινάει το δύσκολο έργο, η μελέτη που θα μας δώσει τα συμπεράσματα» τόνισε η επικεφαλής της ανασκαφής.

Για τη χρονολόγηση του μνημείου, η κ. Περιστέρη επανέλαβε τόσο το ψηφιδωτό, όσο και τα υπόλοιπα ευρήματα δείχνουν το τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.

Ειδικά για το ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης, η κ. Περιστέρη είπε ότι έχουν βρεθεί αρκετές ψηφίδες και αυτή την περίοδο γίνεται η συγκόλληση. «Είμαστε σε καλό δρόμο, ώστε να βάλουμε τα κομμάτια στη θέση τους» ανέφερε.

Τέλος, η αρχαιολόγος ρωτήθηκε και για το θέμα της επικοινωνιακής διαχείρισης της ανασκαφής αλλά και για την επίσκεψη του Πρωθυπουργού κ. Αντώνη Σαμαρά.

Η κα Περιστέρη απάντησε ότι το κέρδος του μνημείου απ’ όλα αυτά ήταν ότι σώθηκε από τυχόν αρχαιοκάπηλους αφού η αρχαιοκαπηλία οργιάζει στην περιοχή.

«Οποιοσδήποτε πρωθυπουργός να ήταν, όχι μόνο ο κ. Σαμαράς θα είχε ασχοληθεί. Βοήθησε στο να ληφθούν μέτρα ασφαλείας. Εχουμε φύλαξη με όπλα την νύχτα. Εμείς δεν θα μπορούσαμε να έχουμε τόση ασφάλεια».

Σε διαφορετική περίπτωση όπως πρόσθεσε «πρώτα θα πήγαιναν οι αρχαιοκάπηλοι και μετά εμείς. Νομίζετε ότι φτάνουν λίγοι φύλακες αρχαιοτήτων; Δεν θα μπορούσαμε από την αστυνομία να έχουμε τόση προστασία».

Τη συζήτηση συντόνισαν ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Βασίλης Λαμπρινουδάκης, και ο αρχαιολόγος, διευθυντής Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Νίκος Σταμπολίδης, που τόνισαν, όπως και οι μελετητές του μνημείου, ότι από εδώ και πέρα αρχίζει ο δύσκολος δρόμος της έρευνας.

ΠΗΓΕΣ: Διάφορες σημερινές ιστοσελίδες.

26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

ΜΠΟΥΤΑΡΗΣ:

«Οι Σκοπιανοί είναι Βούλγαροι

Δεν υπάρχει μακεδονική γλώσσα»

Στη Μελβούρνη βρίσκεται ο δήμαρχος της Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης για τις εκδηλώσεις της 30ής επετείου της αδελφοποίησης των δυο πόλεων.

«Όποια και αν είναι η λύση αυτή, θα είναι οδυνηρή, αλλά είναι η μόνη διέξοδος» είπε ο κ. Μπουτάρης, για το Σκοπιανό, μιλώντας στην ομογενειακή εφημερίδα «Νέος Κόσμος».

Ο ίδιος υπογράμμισε ότι η καταγωγή της οικογενείας του, από τη μια πλευρά, είναι από το Κόσοβο, που σήμερα βρίσκεται στα γεωγραφικά σύνορα των Σκοπίων.

«Δεν μου πάει με τίποτα να πω αυτή την περιοχή Μακεδονία. Πρέπει να βρεθεί όμως μια λύση. Να κάνουμε ένα συμβιβασμό». Ο κ. Μπουτάρης αναφέρθηκε στον πρώην πρόεδρο των Σκοπίων, Κίρο Γκλιγκόροφ, τον οποίο χαρακτήρισε «σοβαρό».

Ο Γκλιγκόροφ  είχε προτείνει, είπε, τον όρο «Σλαβομακεδονία» (φωτο) που θα ήταν αποδεκτός.

Αναφερόμενος στο σημερινό πρόεδρο των Σκοπίων, Ν. Γκρουέφσκι, τον κατηγόρησε για σφετερισμό των ελληνικών συμβόλων.

«Αναγνωρίζω», είπε, «ότι οι άνθρωποι πρέπει να αποκτήσουν μια ταυτότητα. Να είναι κάτι. Να μην ξεχνάμε ότι είναι Βούλγαροι. Δεν υπάρχει γλώσσα Μακεδονική. Όλα αυτά τα δημιούργησε ο Τίτο. Λέω, λοιπόν, ότι το θέμα πρέπει κάποια στιγμή να λυθεί. Να λυθεί με μια συμβιβαστική λύση και ξέρω ότι αυτό θα είναι οδυνηρό για μας».

Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης χαρακτήρισε ακροδεξιές αθλιότητες αυτά που του αποδίδουν, ότι δήθεν είπε ότι δεν ανέχεται να λέγεται ελληνική η Μακεδονία.

ΠΗΓΗ: e-typos.com

26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Της ΑΝΝΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΡΕΑ

ΝΟΜΙΖΩ ότι η σημαντική παράμετρος σχετικά με την Αμφίπολη είναι ότι η χώρα μας, χωρίς να ξοδέψει ένα ευρώ, χωρίς να χρειαστεί να παρουσιάσει καμία διαφημιστική ταινία, κατάφερε με τον τρόπο που έγινε η επικοινωνία της ανασκαφής και των ευρημάτων της να επιτύχει παγκόσμια κάλυψη. Η Ελλάδα και ιδιαίτερα η Μακεδονία βρέθηκε σε όλα τα πρωτοσέλιδα και σε όλα τα ΜΜΕ με τα πιο θετικά ρεπορτάζ με τα πιο ευνοϊκά σχόλια, με άρθρα ανυπόκριτου θαυμασμού για τον πολιτισμό της. Η Ελλάδα, που από το 2009 ως σήμερα έχει κουραστεί να βλέπει να διασύρεται, να υποτιμάται, να «απειλείται», βρέθηκε στο επίκεντρο των γεγονότων με τον Πολιτισμό της.

ΝΟΜΙΖΩ ότι ακόμη πιο σημαντική παράμετρος είναι ότι οι Έλληνες, που από το 2009 βρίσκονται αντιμέτωποι με τη διεθνή καψυποψία και απαξίωση, με την ανακάλυψη στο λόφο Καστά ενός μοναδικού ταφικού συγκροτήματος, που περικλείει σπουδαία έργα Τέχνης, παραμέρισαν τα καθημερινά και έκαναν μια τεράστια επιστροφή στις ρίζες τους. Ο λόφος Καστά και η ανακάλυψη ενός εξόχως σημαντικού μνημείου έγινε ένας τεράστιος συνδετικός κρίκος του παρόντος · με το παρελθόν φωτίζοντας αισιόδοξα τη χώρα Οι Έλληνες, οι καθημαγμένοι από την οικονομική κρίση, με την ανακάλυψη του μνημείου «θυμήθηκαν» την Ιστορία τους και αναζήτησαν στα βιβλία της το παρελθόν τους.

ΝΟΜΙΖΩ όμως ότι πιο σημαντική παράμετρος είναι εκείνη που δεν θα έπρεπε να μας ξαφνιάζει: πως ο Πολιτισμός γίνεται μοχλός ανάπτυξης, πως κάθε ευρώ που ξοδεύεται για χην ανάδειξη μνημείων επιστρέφει στο τριπλάσιο στην ευρύτερη περιοχή. Γιατί σήμερα η Αμφίπολη, με τη

διεθνή ακτινοβολία του ευρήματος, μπήκε στο διεθνή τουριστικό χάρτη και αν φέτος, από τον Αύγουστο και μετά, συρρέουν κατά εκατοντάδες καθημερινά τουρίστες από τους «γείτονες» μας, που θέλουν να βρεθούν έστω και για λίγο έξω από το χώρο της ανασκαφής και επισκέπτονται το Μουσείο, δίνοντας ζωή στα μικρά εστιατόρια του χωριού, τότε είναι βέβαιο ότι Σέρρες, Δράμα, Θεσσαλονίκη θα ωφεληθούν τα μέγιστα. Ίσως το πιο ισχυρό μήνυμα που λάβαμε όλοι από την

Αμφίπολη είναι ότι τα μνημεία του Πολιτισμού μας διαχρονικά, η πολιτιστική μας κληρονομιά, μαζί με το εξαίσιο ελληνικό τοπίο παραμένουν τα ισχυρά πλεονεκτήματα της χώρας και αποτελούν πόλους ισχυρής και δημιουργικής ανάπτυξης για σήμερα, για αύριο, για πάντα.

( Η κυρία Παναγιωταρέα είναι και εκπρόσωπος Τύπου του υπουργείου Πολιτισμού)

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, 26 Νοεμβρίου 2014

                                           

25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

ΑΜΦΙΠΟΛΗ:

Ίσως δεν μάθουμε ποτέ

την ταυτότητα του νεκρού

Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΖΙΜΑ

Η προσέλευση εκπροσώπων των ελληνικών και ξένων ΜΜΕ ήταν μεγάλη το Σάββατο στην Αμφίπολη. Στη μικροσκοπική αίθουσα του αρχαιολογικού μουσείου πάσχιζαν να χωρέσουν καμιά τριανταριά δημοσιογράφοι. Η συνέντευξη Τύπου του υπουργού Πολιτισμού Κ. Τασούλα είχε προαναγγελθεί από μέρες και ήταν λογικό οι δημοσιογράφοι, ανάμεσά τους Γερμανοί και Κινέζοι, να προσδοκούσαμε «κάτι πολύ καλό». Ο υπουργός προσήλθε στο αρχαιολογικό μουσείο, όπου θα έκανε την ενημέρωση, περιχαρής, γεγονός που έκανε πολλούς εξ ημών να πιστέψουμε ότι «κουβαλάει μεγάλη είδηση».

Δεν είχαμε αντιληφθεί ότι οι δεκάδες μαθητές-εκδρομείς που τον περίμεναν στην είσοδο για να τον χαιρετίσουν ήταν από τα Ιωάννινα, εκλογική του περιφέρεια, γεγονός που μάλλον του έφτιαξε περισσότερο τη διάθεση!

Η συνέντευξη στο δωμάτιο-κλουβί ξεκίνησε με τον κ. Τασούλα να ενημερώνει ότι η πρώτη φάση της ανασκαφής ολοκληρώθηκε με επιτυχία και να διαβεβαιώνει πως το έργο θα συνεχιστεί, μέχρις ότου αποκαλυφθούν πλήρως και τα όποια άλλα μυστικά του τύμβου.

Κατόπιν έδωσε την είδηση των τελευταίων ημερών, που δεν ήταν άλλη από την ανίχνευση στα επιστύλια του τάφου «εντυπωσιακών αχνών παραστάσεων με ανθρώπινες απεικονίσεις» που όπως είπε μένει να αναδειχθούν σιγά σιγά από τους συντηρητές με τη βοήθεια της τεχνολογίας.

Η ανακοίνωση του νέου ευρήματος «ζωντάνεψε» κάπως το ενδιαφέρον της συζήτησης καθώς ήγειρε το ερώτημα εάν η πλήρης ανάδειξη και μελέτη των έγχρωμων παραστάσεων μπορεί να οδηγήσει σε συμπεράσματα για την ταυτότητα του νεκρού. Η κ. Λίνα Μενδώνη, που παρενέβη, άφησε να εννοηθεί ότι δεν αποκλείεται οι απεικονίσεις να αποτελούν απλώς μια διακόσμηση και επομένως να μην έχουν καθοριστική συμβολή στην περαιτέρω έρευνα.

«Και τι προσδοκάτε από την ανθρωπολογική εξέταση του σκελετού;», έπεσε η ερώτηση, με την κ. Μενδώνη να χαμηλώνει τον πήχυ λέγοντας πως «η ταυτότητα, το όνομα δηλαδή του νεκρού ίσως να μην αποκαλυφθεί ποτέ…».

Όπως σημείωσε, «από εκεί και ύστερα ανάλογα, οι ανθρωπολόγοι μπορούν να πουν αμέσως για το φύλο, να πουν εύκολα αλλά λίγο αργότερα τι έτρωγε, ενδεχομένως να πουν και πόσων χρόνων ήταν ο νεκρός».

Με απλά λόγια όπως μας έδωσαν να καταλάβουμε στη συνέντευξη και μετά το τέλος της: μπορούν οι ανθρωπολόγοι να αποφανθούν για το εάν ο νεκρός ήταν άντρας ή γυναίκα, για την ηλικία του, ακόμα και για το ύψος τους. Δεν μπορούν, όμως, τουλάχιστον με τα μέχρι τώρα επιστημονικά όπλα, να «δώσουν» ονόματα. Έτσι μπορεί και να μη μάθουμε ποτέ εάν ο νεκρός ήταν ο Κάσσανδρος, ο Ηφαιστίωνας, ο γιος του Αλέξανδρου ή κάποιος από την οικογένεια των Μακεδόνων βασιλέων. Ενδεχομένως, αν βεβαιωθεί ότι πρόκειται για γυναίκα, να καταλήξουν, και πάλι με επιφύλαξη, αρχαιολόγοι και ιστορικοί, ότι μπορεί να ανήκει στην Ολυμπιάδα ή και τη Ρωξάνη.

Και το DNA; Κατ’ αρχήν, λένε οι ειδικοί, θα πρέπει τα οστά του σκελετού της Αμφίπολης να είναι σε κατάσταση που να μπορεί να ληφθεί δείγμα γενετικού υλικού κάτι που δεν θεωρείται καθόλου βέβαιο, αφού υπάρχει η πιθανότητα να άφησαν οι κατά καιρούς τυμβωρύχοι το δικό τους. Στη συνέχεια, για να διαπιστωθεί εάν ο νεκρός σχετίζεται με τον βασιλιά των Μακεδόνων Φίλιππο θα πρέπει να ταυτοποιηθεί με γενετικό υλικό από τους ευρεθέντες σκελετούς της Βεργίνας.

Εκεί, πάλι, προσκρούουν στο ότι όταν βρέθηκαν από τον Μανώλη Ανδρόνικο, δεν είχε αποκωδικοποιηθεί το ανθρώπινο DNA και η συγκομιδή τους έγινε χωρίς προφυλάξεις, με τα κόκαλα να έρχονται σε επαφή με ανθρώπινα χέρια που άφησαν το δικό τους DNA. «Ποιος ξέρει όμως; Η επιστήμη εξελίσσεται και ίσως σε βάθος χρόνου μπορέσει να μας απαντήσει στο «προσκλητήριο» του νεκρού της Αμφίπολης», έλεγε στην «Κ» αρχαιολόγος που παρακολουθεί στενά την όλη υπόθεση της ανασκαφής. Η αδυναμία ταυτοποίησης του νεκρού, ουδόλως βεβαίως αφαιρεί κάτι από τη λάμψη και το μεγαλείο του μοναδικού αυτού ευρήματος, που δεν αποκλείεται να μας «θαμπώσει» ακόμα περισσότερο με τις συνεχιζόμενες εργασίες για την «ακτινοσκόπηση» και ενδεχομένως ανασκαφή και του υπόλοιπου τμήματος του τύμβου.

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 25 Νοεμβρίου 2014

24 NOEMBΡIOY 2014

ΟΙ ΦΙΓΟΥΡΕΣ ΣΤΑ ΜΑΡΜΑΡΙΝΑ ΕΠΙΣΤΥΛΙΑ ΙΣΩΣ

ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ

Νέος γρίφος οι ζωγραφιές

στον τάφο της Αμφίπολης

Αντιμέτωποι με ένα νέο γρίφο είναι οι αρχαιολόγοι στον Τύμβο Καστά της Αμφίπολης. Η απο-κρυπτογράφηση των ζωγραφικών επιφανειών που αποκαλύφθηκαν στον τρίτο θάλαμο του μνημείου ίσως προσφέρει στοιχεία για την ταυτότητα του νεκρού. Πρόκειται για ανθρώπινες φιγούρες ζωγραφισμένες σε τμήματα των μαρμάρινων επιστυλίων (φωτο) που βρέθηκαν στα χώματα του τρίτου χώρου, πίσω από τις Καρυάτιδες και σήμερα συντηρούνται στο Μουσείο της Αμφίπολης. Τα έντονα χρώματα ήταν εκείνα που τράβηξαν την προσοχή των αρχαιολόγων.

Οπως έγραψε χθες ο Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής, οι πρώτες έρευνες αποκάλυψαν αχνή παράσταση. Διακρίνονται προς το παρόν μόνο οι φιγούρες αλλά όχι μορφές. Για τον καθαρισμό της ζωγραφικής επιφάνειας (παραμένει άγνωστο προς το παρόν αν διέτρεχε περιμετρικά το χώρο εν είδει ζωφόρου) θα εκπονηθεί μελέτη ενώ η ακτινογράφηση της με λέιζερ θα δώσει περισσότερες απαντήσεις. Πρόκειται για μέθοδο διαδεδομένη στη ζωγραφική η οποία μπορεί να μας δείξει το υπόστρωμα του έργου αλλά και την προετοιμασία του καλλιτέχνη στη ζωγραφική επιφάνεια. Η παράσταση -εφόσον τα χρώματα έχουν διαποτίσει το μάρμαρο- μπορεί να ανιχνευτεί και με φωτογραφικές μεθόδους. Τέτοιες μέθοδοι έχουν εφαρμοστεί και στο αναστηλωτικό έργο του Ιερού Βράχου. «Ακόμα κι αν έχουν χαθεί οι παραστάσεις από την επιφάνεια του μαρμάρου μπορούμε με φωτογραφικές μεθόδους να δούμε το σχέδιο που υπήρχε», λέει στον «Ε.Τ.» η κ. Εύη Παπακωνσταντίνου, χημικός μηχανικός, υπεύθυνη μέχρι το 2010 των έργων συντήρησης στην Ακρόπολη. «Εμείς χρησιμοποιήσαμε σε σκοτάδι μια τροποποιημένη, στην Αμερική, ψηφιακή κάμερα. Με τη μέθοδο αυτή είδαμε χρώματα -όπως το αιγυπτιακό μπλε- που είχαν ποτίσει εσωτερικά το μάρμαρο. Είδαμε το περίγραμμα των σχεδίων, στην περίπτωση μας ήταν σχέδια γεωμετρικά, που αναδύθηκαν σαν μαγική εικόνα».

Κατά πόσο μια ζωγραφική παράσταση μπορεί να αποκαλύψει στοιχεία για την ταυτότητα του

νεκρού; «Είναι δύσκολο αλλά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τίποτα», σημειώνει στον «Ε.Τ.» η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά

«Στους μακεδόνικους τάφους πάντα περιμένουμε τη ζωγραφική, αυτό είναι το σύνηθες. Το περίεργο στην Αμφίπολη είναι τα γλυπτά», επισημαίνει η ίδια και προσθέτει: «Στις ζωγραφικές παραστάσεις έχουμε θέματα μυθολογικά, συμπόσια... Δεν απεικονίζονται συνήθως πορτρέτα. Αλλά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει και ένα τέτοιο ενδεχόμενο». Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Εφη Οικονόμου, διδάκτορα Θεολογίας, επιμελήτρια της Συλλογής Αγγείων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με διατριβή στην εικονογραφία των ταφικών μνημείων της Μακεδονίας, «όλες οι παραστάσεις μιλούν με κάποιον τρόπο για την ταυτότητα του νεκρού. Για παράδειγμα, ένα βασιλικό κυνήγι σημαίνει ότι ο νεκρός είναι ή βασιλικός ακόλουθος ή ενδεχομένως ο ίδιος ο βασιλιάς. Ομως στην περίπτωση αυτή θέλουμε και τα συνευρήματα για να μπορέσουμε να κάνουμε την ταύτιση, κάτι που δεν έχουμε στην Αμφίπολη». Η ζωγραφική στους μακεδόνικους τάφους χωρίζεται σε τέσσερις θεματικές ομάδες: «Αναφέρονται στον κόσμο των θεών, του μύθου, των θνητών και τέλος έχουμε παραστάσεις με διακοσμητικά και αρχιτεκτονικά μοτίβα». Η θεματολογία αλλάζει ανάλογα με την εποχή.

«Τον 4ο π.Χ. αιώνα η εικονογραφία εκφράζει κυρίως ένα αριστοκρατικό μοντέλο με παραστάσεις, για παράδειγμα, συμποσίου, όπως στον Άγιο Αθανάσιο, και κυνηγιού, όπως στον τάφο του Φιλίππου Β΄. Τον 3ο και το 2ο πΧ αιώνα αρχίζουν να εμφανίζονται πολεμιστές και πολεμικά αντικείμενα», σημειώνει η κ. Οικονόμου. Η αποκάλυψη μορφής πολεμιστή στην Αμφίπολη μπορεί να «δείξει» ένα στοιχείο της ταυτότητας του νεκρού; «Είναι πολλά αυτά που πρέπει προηγουμένως να διευκρινιστούν», επισημαίνει η αρχαιολόγος. «Μιλάμε για μία ταφή ή για ταφή οικογενειακή; Μιλάμε για μια φάση στη χρήση του μνημείου, αυτή του τέλους του 4ου π.Χ. αιώνα, ή για πολλές; Μόνο η ανασκαφέας μπορεί να δώσει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα».

«Θα γνωρίζουμε σύντομα το φύλο του νεκρού»

Προσθήκη λεζάντας

Το Σάββατο, στην Αμφίπολη, στη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου του υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Κώστα Τασούλα, απαντήθηκε το ερώτημα για το χρόνο κατασκευής του κυβωτιόσχημου τάφου. Σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα, πρώτα κατασκευάστηκε ο υπόγειος χώρος όπου τοποθετήθηκε ο νεκρός και μετά κτίστηκε το υπόλοιπο μνημείο. Η μελέτη του σκελετού που βρέθηκε στον κιβωτιόσχημο τάφο θα γίνει από ελληνικό εργαστήριο, όπως έχει γράψει ο «Ε.Τ.». «Κρίνουμε και ψάχνουμε το καλύτερο», είπε ο κ. Τασούλας. «Απ' ό,τι γνωρίζουμε», πρόσθεσε, «σε σύντομο χρονικό διάστημα θα ξέρουμε για το φύλο και την ηλικία του νεκρού, ενώ οι μακροχρόνιες έρευνες θα αποκαλύψουν πολλά περισσότερα». Σε εκκρεμότητα παραμένει ωστόσο αν το σκελετικό υλικό θα υποβληθεί και σε εξέταση DΝΑ, επειδή δεν υπάρχει τράπεζα δεδομένων για να συγκριθεί. Παράλληλα συνεχίζονται οι «ακτινογραφήσεις» του εδάφους στην περιοχή του Τύμβου Καστά για τον εντοπισμό και άλλων μνημείων Μέχρι σήμερα έχει ολοκληρωθεί, από το ΑΠΘ, η διασκόπηση στα 3 από τα 20 συνολικά στρέμματα που θα ερευνηθούν και σε περίπου 10 ημέρες θα υπάρχουν τα πρώτα αποτελέσματα. Βάσει αυτών θα ακολουθήσουν δοκιμαστικές τομές. Την ίδια στιγμή εκπονούνται οι μελέτες για τη στερέωση του μνημείου και τη συντήρηση του γλυπτού διακόσμου.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, 24 Νοεμβρίου 2014

                                     **************************************

«ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΖΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

ΣΕ ΕΠΙΣΤΥΛΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΤΑΦΟΥ»

Τιβέριος: Ίσως υπάρχει κι άλλη έκπληξη

Εκπληξη προκάλεσαν σε αρχαιολόγους οι ανακοινώσεις του υπουργού Πολιτισμού από την Αμφίπολη, για την αποκάλυψη του ζωγραφικού διακόσμου στα επιστύλια του δεύτερου θαλάμου του ταφικού μνημείου.

«Δεν γνωρίζω να υπάρχουν αλλού ζωγραφικές παραστάσεις στα επιστύλια μακεδονικών τάφων», είπε στο «Εθνος» ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ και ακαδημαϊκός, Μιχάλης Τιβέριος, και πρόσθεσε: «Ισως να υπάρχει άλλη μια έκπληξη. Αυτός ο τάφος ούτως ή άλλως μας έχει επιφυλάξει πολλές εκπλήξεις ως τώρα».

Ο ίδιος απέφυγε -ελλείψει στοιχείων- να διατυπώσει άποψη για τη σημασία της αποκάλυψης, καθώς και για το αν οι συγκεκριμένες παραστάσεις μπορούν να ρίξουν φως στην ανασκαφική έρευνα και να απαντήσουν στα ερωτηματικά που συνδέονται με την ταυτότητα του νεκρού.

«Μπορεί να μας πει για τον νεκρό, μπορεί και όχι. Δεν γνωρίζουμε προς το παρόν ούτε τι απεικονίζεται στις παραστάσεις αυτές ούτε ποια θέση είχαν στο μνημείο, όπως π.χ. αν ήταν στην εσωτερική ή στην εξωτερική πλευρά του επιστυλίου», επεσήμανε.

Από την πλευρά του, ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ, Παναγιώτης Φάκλαρης, εξέφρασε επιφυλάξεις για τη συγκεκριμένη ανακοίνωση. «Δεν ξέρω αν η διατύπωση είναι σωστή. Μπορεί αντί για επιστύλιο να εννοούσε ζωφόρο», δήλωσε (The Toc) και πρόσθεσε πως το επιστύλιο είναι φέρον στοιχείο του οικοδομήματος, πάνω από τους κίονες ή τις παραστάδες, και δεν έχει ζωγραφική διακόσμηση.

«Δεν το έβαφαν καν. Μετά το επιστύλιο μπορεί να υπάρχει μια ζώνη με παράσταση», πρόσθεσε.

Ο ίδιος εκτίμησε πως το περιεχόμενο των παραστάσεων μπορεί να «διαβαστεί» ανεξάρτητα από το πόσο αχνές είναι, ενώ επεσήμανε πως από το θέμα που αναπαριστούν θα εξαρτηθεί αν και κατά πόσο μπορούν να δώσουν πληροφορίες για την ταυτότητα του νεκρού.

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα ΤΟ ΕΘΝΟΣ, 24 Νοεμβρίου 2014

23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

Ο γρίφος του ταφικού μνημείου

National Geographic: Η Αμφίπολη

είναι το ελληνικό «Game of Thrones»

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΜΕΓΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ

Μπορεί οι σπουδαίες ανακαλύψεις των αρχαιολόγων στον τάφο της Αμφίπολης να συνεχίζουν να προκαλούν αγωνία γύρω από το μυστήριο με την ταυτότητα του νεκρού, όμως, σύμφωνα με το National Geographic, ο γρίφος του ταφικού μνημείου αποτελεί το ελληνικό “Game of Thrones”.

Σύμφωνα με εκτενές ρεπορτάζ του ιστότοπου του National Geographic, παρότι είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Μέγας Αλέξανδρος τάφηκε στην Αίγυπτο, δεν είναι γνωστό πού βρίσκονται τα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας του.

Έτσι, όπως επισημαίνει το περιοδικό, η ανασκαφή στον τύμβο Καστά, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της οικογένειάς του.

«Μία δυναστεία», όπως τονίζει το National Geographic, «που ήταν βουτηγμένη στην ίντριγκα, τη συνωμοσία, την αιματοχυσία, όπως οι Λάνιστερ στη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά “Game of Thrones”».

Μάλιστα, για να κατανοήσει ο αναγνώστης καλύτερα την ίντριγκα, το περιοδικό κάνει μία αναδρομή στο μακρινό παρελθόν, μιλώντας για τη ζωή του βασιλιά των Μακεδόνων, αλλά και του πατέρα του Φιλίππου Β'.

Για τον τελευταίο δε, δηλώσεις πραγματοποιεί ο συγγραφέας Ίαν Γουόρθινγκτον, ο οποίος έχει μελετήσει την ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και έχει γράψει το βιβλίο «By the Spear: Philip II, Alexander the Great, and the Rise and Fall of the Macedonian Empire».

Όπως δηλώνει ο Γουόρθινγκτον, λοιπόν, «ο Φίλιππος Β' ήταν ένας παραδοσιακός πολέμαρχος. Πάντα βρισκόταν στην καρδιά της μάχης».

Ανάλογη αγάπη στη μάχη έδειχνε και ο Μ. Αλέξανδρος, ο οποίος, όπως επισημαίνει το δημοσίευμα, ακόμα και πριν το θάνατό του βρισκόταν ανατολικά, σχεδιάζοντας να κατακτήσει την Αραβία.

Με το θάνατό του, ο οποίος μέχρι σήμερα απασχολεί τους ειδικούς, καθώς πέθανε υπό περίεργες συνθήκες, οι συγγενείς του ξεκίνησαν έναν δικό τους πικρό αγώνα για τη διαδοχή, ωστόσο τελικά η αυτοκρατορία του χωρίστηκε, αλλοιώθηκε και στο τέλος αφανίστηκε. Όπως αναφέρει ο Φίλιπ Φρίμαν, καθηγητής Κλασικής Ιστορίας στο Κολέγιο Λούθερ της Ντεκόρα στην Αιόβα: «Είναι πολύ σπάνιο για έναν βασιλιά ή κυβερνήτη να καταλήγει να πεθάνει μόνος του».

Την ίδια ώρα, πολλοί αρχαιολόγοι είναι πεπεισμένοι, σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, ότι ο Αλέξανδρος βρίσκεται θαμμένος κάπου στην Αίγυπτο, πιθανώς «στην πόλη που φέρει το όνομά του, την Αλεξάνδρεια», αναφέρει το περιοδικό.

Παρ' όλα αυτά, δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που αναζητούν τους τάφους της Ολυμπιάδας, της Ρωξάνης του Ηφαιστίωνα και συγγενών του Μ. Αλέξανδρου.

Επομένως, οι ανασκαφές στον τάφο της Αμφίπολης ενδέχεται να δώσουν τη λύση στο μυστήριο πίσω από τα ερωτήματα που κυριαρχούν στο μυαλό των ερευνητών, καθώς είναι πιθανό ένας από τους συγγενείς του βασιλιά των Μακεδόνων να βρίσκεται θαμμένος στον τύμβο Καστά.

                                            ***********************************

Ντόροθι Κινγκ:

Εκπληκτικά τα νέα ευρήματα, ανάλογα με αυτά

που βρέθηκαν στον τάφο του Εκατόμνου

Στα νέα αρχαιολογικά ευρήματα που ανακοινώθηκαν χθες από τον υπουργό Πολιτισμού στο Αρχαίο Μουσείο της Αμφιπολης αναφέρεται σήμερα, με δημοσίευση στην προσωπική της ιστοσελίδα η γνωστή αρχαιολόγος Ντόροθι Κίνγκ.

Χαρακτηρίζει εκπληκτικά τα ευρήματα, σημειώνει πως παραπέμπουν στα ζωγραφισμένα στοιχεία που βρέθηκαν στον τάφο του Εκατόμνου και υπόσχεται να πει περισσότερα, αφού γίνουν οι επίσημες ανακοινώσεις από την Κατερίνα Περιστέρη.

"Θα περιμένω μέχρι η Κατερίνα Περιστέρη να παρουσιάσει τα εκπληκτικά ευρήματα στις 29 και να αποκαλύψει την Πρώτη Πράξη του έπους της Αμφίπολης", αναφέρει η γνωστή αρχαιολόγος Ντόροθι Κίνγκ στην προσωπική της ιστοσελίδα.

22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

ΑΜΦΙΠΟΛΗ:

Βρέθηκαν ανθρώπινες

παραστάσεις στα επιστύλια 

Αναζητούνται κι άλλα οικοδομήματα

Αποκαλύψεις για την πορεία των αρχαιολογικών ερευνών στον Τύμβο Καστά έκανε ο υπουργός Πολιτισμού, Κώστας Τασούλας, που βρίσκεται από το πρωί στην Αμφίπολη, στη συνέντευξη Τύπου που παρέθεσε.

Ο κ. Τασούλας αποκάλυψε ότι βρέθηκαν ανθρώπινες παραστάσεις στα επιστύλια και ότι αναζητούνται κι άλλα οικοδομήματα, ενώ πρόσθεσε ότι η Αμφίπολη είναι «άσκηση θαυμασμού και υπομονής».

Σύμφωνα με τον υπουργό Πολιτισμού, με τις εργασίες συντήρησης αποκαλύφθηκαν οι πρώτες υποψίες ανθρώπινων αναπαραστάσεων στα επιστύλια που βρέθηκαν στον τρίτο χώρο. Αυτή τη στιγμή έχει γίνει ο πρώτος καθαρισμός των επιστυλίων και θα ακολουθήσει και επεξεργασία τους με λέιζερ, καθώς και άλλες διαδικασίες. Το παράδειγμα αυτό δόθηκε για να τονιστεί ότι η όλη διαδικασία είναι αργή και απαιτεί υπομονή.

Στο μουσείο της Αμφίπολης μαζί του βρέθηκαν η επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας, Κατερίνα Περιστέρη, η υπεύθυνη επικοινωνίας, Αννα Παναγιωταρέα και η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη.

Τα αποτελέσματα της διασκόπησης αναμένονται τις προσεχείς ημέρες, δεδομένου ότι τις εργασίες δεν θα μπλοκάρουν οι καιρικές συνθήκες, και εν συνεχεία θα αποφασιστεί από τους αρχαιολόγους εάν και πού μπορούν να γίνουν δοκιμαστικές τομές για τον εντοπισμό άλλων θαμμένων μνημείων.

Η επίσημη ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού

Όπως σημειώνει σε ανακοίνωσή του το Υπουργείο Πολιτισμού:

«Οι επισκέπτες δεν ξεπερνούσαν τα δάκτυλα του ενός χεριού ενώ τώρα είναι πάνω από 1000.Τώρα προέχει η γεωφυσική έρευνα και η συντήρηση των ευρημάτων.Ο τάφος αποτελεί απαράμιλλο ταφικό μνημείο τόσο για την σημαντικότητα της ανασκαφής όσο για την δουλεία που έκανε η ανασκαφική ομάδα. Η παγκόσμια κοινή γνώμη έχει μαγευτεί απο τα ευρήματα. Τα γεγονότα είναι συντριπτικά.

»Ο κύριος Τασούλας, θέλοντας να δείξει τις δυσκολίες που είχε να αντιμετωπίσει η ομάδα σε σχέση με τις στερεωτικές διαδικασίες, είπε: "Το χώμα μέσα στον τάφο, κατά τη διάρκεια των χρόνων, έπαιξε ρόλο στερεωτικό για το μνημείο. Η αφαίρεση του χώματος ανέτρεπε τη στήριξη, και οι υποστυλώσεις έπρεπε να γίνονται με τρόπο τέτοιο ώστε να παρέχουν ακριβώς την ίδια στήριξη στα τοιχώματα κάθε φορά, ούτε περισσότερη ούτε λιγότερη".

»Σχετικά με την τομογραφία του τύμβου, που θα πραγματοποιηθεί από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, αυτή θα απαντήσει σε ερωτήματα που έχουν να κάνουν με το υπέδαφος, και πιο συγκεκριμένα για το ποιο είναι το τεχνητό και ποιο το φυσικό μέρος του τύμβου και ποιες οι τομές. Σε ερώτηση για το πότε θα ολοκληρωθεί η τομογραφία, ο κύριος Γρηγόρης Τσόκας, υπεύθυνος της γεωφυσικής διασκόπησης, απάντησε: "Δεν μπορούμε να το πούμε από τώρα αυτό, είναι κάτι που θα εξαρτηθεί από το τι θα προκύψει κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Σε κάθε περίπτωση είναι κάτι που θέλει χρόνο".

»Σύμφωνα με τον Υπουργό Πολιτισμού, με τις εργασίες συντήρησης αποκαλύφθηκαν οι πρώτες υποψίες ανθρώπινων αναπαραστάσεων στα επιστύλια που βρέθηκαν στον τρίτο χώρο. Αυτή τη στιγμή έχει γίνει ο πρώτος καθαρισμός των επιστυλίων και θα ακολουθήσει και επεξεργασία τους με λέιζερ, καθώς και άλλες διαδικασίες. "Αν βιαστείς, κινδυνεύεις να κάνεις σφάλματα που μπορεί να είναι καθοριστικά", τόνισε ο Υπουργός, ο οποίος θέλησε να πει με αυτόν τον τρόπο ότι δεν κρύβουν κάτι, απλώς οι αποκαλύψεις γίνονται έτσι και αλλιώς με αργούς ρυθμούς και δεν είναι μόνο θέμα κάποιου νέου ευρήματος, αλλά και η ίδια η διαδικασία της συντήρησης θα συνεχίσει να αποκαλύπτει πράγματα. "Αυτή είναι και η γοητεία της αρχαιολογίας" ανέφερε.

»Ο Υπουργός κ. Τασούλας επισήμανε αυτή την στιγμή ότι πρόκειται για μια φάση της ανασκαφής που τελείωσε και μία άλλη που ξεκινάει, όπως είπε, με πολλές υποσχέσεις για νέα σημαντικά ευρήματα. Οι φάσεις της διαδικασίας είναι άλλωστε και αυτές που προβλέπονται από το νόμο. Η πρώτη είναι η σωστική διαδικασία, όπου λαμβάνουν χώρα οι εργασίες στερέωσης και συντήρησης. Αυτή είναι η φάση που τελειώνει, για την οποία θα ενημερωθούμε με τον πλέον επίσημο τρόπο από την κυρία Περιστέρη στην Αθήνα σε μια εβδομάδα. Ταυτόχρονα, μπαίνουμε στη φάση της επιστημονικής διαδικασίας, με τις απαιτούμενες μελέτες ιστορικών, αρχαιολόγων, γεωλόγων και άλλων επιστημόνων, που θα ολοκληρωθούν σε βάθος πέντε χρόνων. Μέρος αυτής είναι και η γεωφυσική διασκόπηση του τύμβου.

»Σχετικά με την επισκεψιμότητα του μνημείου ο Υπουργός δήλωσε ότι πρώτα θα γίνει επισκέψιμο το ταφικό μνημείο στην επιστημονική κοινότητα και τους δημοσιογράφους, κάτι που αναμένεται να γίνει σε λίγους μήνες από τώρα, και στην συνέχεια θα ανοιχτεί προς το κοινό, που αυτό εκτιμάται ότι θα γίνει σε κάποια χρόνια από τώρα».

ΜΕΝΔΩΝΗ:

Δεν είναι ταριχευμένος ο σκελετός

Σημαντικές απαντήσεις έδωσε η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, κατά τη διάρκεια της ενημέρωσης των δημοσιογράφων στο μουσείο της Αμφίπολης.

Ειδικότερα η γ.γ. του υπουργείου έδωσε αρνητική απάντηση για το αν ο σκελετός που βρέθηκε στον τρίτο θάλαμο ήταν ταριχευμένος, σημειώνοντας, παράλληλα, ότι η κατάσταση των οστών είναι σε καλή κατάσταση. Σύμφωνα με πληροφορίες η Λίνα Μενδώνη τόνισε ότι για να θεωρηθεί ταριχευμένος ένας σκελετός θα πρέπει να υπάρχει πάνω στα οστά δέρμα, ωστόσο, τα ευρήματα της Αμφίπολης δεν έχουν.

Σύμφωνα με την κα Μενδώνη η ανθρωπολογική έρευνα είναι εκείνη που θα δείξει ακριβώς σε τι κατάσταση βρίσκεται ο σκελετός, ενώ, προκαλεί εντύπωση πως μερικά οστά βρέθηκαν εντός του ορύγματος αλλά και εκτός αυτού.

Επισήμανε, τέλος, ότι δεν γνωρίζουν αν θα μπορεί να πραγματοποιηθεί εξέταση DNA και αυτό θα εξαρτηθεί από την κατάσταση του σκελετό.

Τα πρώτα αποτελέσματα που θα προκύψουν από την ανθρωπολογική έρευνα θα είναι το φύλο και η ηλικία θανάτου, διευκρίνισε η κ. Μενδώνη.

ΠΗΓΗ: iefimerida.gr

21 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

ΑΜΦΙΠΟΛΗ:

Νέο σκίτσο της πύλης των Καρυατίδων

Μία νέα σχεδιαστική αναπαράσταση της πύλης των Καρυατίδων έρχεται στο "φως" της δημοσιότητας, με τα χρώματα να κυριαρχούν και την εντυπωσιακή αρπαγή της Περσεφόνης να δίνει άλλη διάσταση στο χώρο, λίγες ώρες πριν τη νέα ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού σχετικά με τις εξελίξεις στον εκπληκτικό τάφο της Αμφίπολης.

Μετά την ανακάλυψη του σκελετού στον τύμβο της Αμφίπολης, στο λόφο Καστά, όλοι περιμένουν με αγωνία τη νέα ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού αναφορικά με τις εξελίξεις των ανασκαφών.

Την ίδια ώρα, ένα νέο εντυπωσιακό σκίτσο του γνωστού ζωγράφου, Γεράσιμου Γερολυμάτου, δημοσιεύτηκε στο blog που διατηρεί κι απεικονίζει την πύλη των Καρυατίδων, με μία έγχρωμη αναπαράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης.

Ολόκληρο το κείμενο

Ο Γ. Γερολυμάτος αναφέρει πως η εικόνα αυτή είναι μονάχα το... πρόγευμα από την ολόκληρη εικόνα την οποία σχεδιάζει και θα παρουσιάσει ολόκληρη μετά την ολοκλήρωσή της.

Εκτός από το εντυπωσιακό σκίτσο, το κείμενο του γνωστού ζωγράφου αναφέρει:

"Αναρωτιέται κανείς, αν έπειτα από τρεις μήνες αντιπαραθέσεων, διεξοδικών αναλύσεων και προσφοράς θεωριών, έχει απομείνει κάτι νέο να ειπωθεί. Κάτι που να μην έχει προταθεί ακόμα, σχετικά με τον τάφο της Αμφίπολης.

Ζωγραφίζοντας ακόμα την δεύτερη και τελευταία έγχρωμη αναπαράσταση της Πύλης των Καρυατίδων και εφαρμόζοντας ένα λελογισμένο συνδυασμό πραγματικών και υποθετικών χρωμάτων, έρχομαι σταδιακά αντιμέτωπος με μια αναδυόμενη πολυτέλεια. Μια καλαισθησία που πραγματικά έχει εκπλήξει και εμένα τον ίδιο για την επιμέλεια της κατασκευής της, όσο και για την αφθονία και τον πλούτο των χαρακτηριστικών της, όπως αυτή αποτυπώνεται στα επί μέρους δομικά, καλλιτεχνικά και διακοσμητικά στοιχεία του ταφικού μνημείου. Όλα αυτά, τα χαρακτηριστικά της πολυτέλειας των υλικών και της σοφής πολυχρωμίας, όπως εμφανίζονται στην αναπαράσταση μου, ακόμα και αν το τελικό αποτέλεσμα της προσεγγίζει το ήμισυ της αληθινής αισθητικής μορφής που εμφάνιζε το μνημείο τις ημέρες της κατασκευής του, καθιστούν ολοφάνερο πως δεν πρόκειται για έναν από τους συνήθεις μακεδονικούς τάφους που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα.

Η έρευνα που έχω διεξαγάγει, προκειμένου να μελετήσω τα διακοσμητικά και χρωματικά στοιχεία άλλων μακεδονικών τάφων, ώστε να αναπληρώσω με αρκετές πιθανότητες τα μεγάλα κενά που υπάρχουν στην κατεστραμμένη διακόσμηση του τάφου της Αμφίπολης, μου έδειξε απλά πως δεν υπάρχει συγκεκριμένο μέτρο σύγκρισης μεταξύ τους, ούτε στο μέγεθος, ούτε στην πολυτέλεια της διακόσμησης, αλλά ούτε και στην αφθονία των υλικών.

Μου προκαλούν, λοιπόν, την απορία οι δηλώσεις κάποιων αρχαιολόγων, που αποκαλούν το μνημείο της Αμφίπολης «συνηθισμένο», «όχι και τόσο σπουδαίο», πως «υπάρχουν και άλλοι τάφοι αυτού του είδους» και πως το μνημείο χτίστηκε για ένα Δήμαρχο της Αμφίπολης, ή ακόμα και για έναν πλούσιο «απλό πολίτη»! Μη όντας ειδικός αρχαιολόγος και εξετάζοντας πάντα το ζήτημα από την οπτική του καλλιτέχνη, θα ήθελα, αν κάποιος γνωρίζει, να μου δείξει τις φωτογραφίες αυτών των ταφικών μνημείων που είναι εφάμιλλα, όπως λέγουν, ή ακόμα και ανώτερα από τον τάφο της Αμφίπολης. Υπάρχουν; Αν ναι, ποια; Πολύ φοβάμαι πως δεν υπάρχουν. Αν θεωρήσει κάποιος πως ο τάφος του Φιλίππου Β΄στην Βεργίνα υπήρξε ένα υπόδειγμα-ορόσημο, ή πως οι τάφοι των «Ανθεμίων» και της «Ευρυδίκης», ήταν μέχρι πρόσφατα οι σπουδαιότεροι των μακεδονικών τάφων, τότε, ο τάφος της Αμφίπολης υπερέχει από κάθε άποψη. Οι αναγνώστες που αγαπούν τις τέχνες και την ιστορία και οι οποίοι έχουν επισκεφτεί όπως και εγώ την Βεργίνα και άλλους αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής, ή έχουν δει έστω φωτογραφίες αυτών των τάφων, είναι βέβαιο πως αντιλαμβάνονται τι ακριβώς εννοώ. Ατελείωτα κυβικά μέτρα ακριβού μαρμάρου, ένα έγχρωμο μωσαϊκό δάπεδο αρκετών τετραγωνικών, τέσσερα μεγάλα γλυπτά εξαιρετικής τέχνης από μάρμαρο, ένα μεγάλων διαστάσεων εικονιστικό ψηφιδωτό, επίσης υψηλής τεχνικής και δαπάνης, συνθέτουν ένα μνημείο πρωτόγνωρων διαστάσεων και αισθητικής μορφής -όπως όλοι δηλώνουν- μήκους περίπου 25 μέτρων και εμβαδού 100 τ.μ, χώρια το ύψος των 9 μέτρων στον θάλαμο του τάφου. Συνυπολογίζοντας δε και την μήκους 497 μέτρων μαρμάρινη περίμετρο και τον Λέοντα, η εκπληκτική εντύπωση μεγεθύνεται ακόμα περισσότερο. Αν μπορούσα να κάνω μια σύγκριση υπό όρους και προϋποθέσεις που αφορούν μόνο τις διαστάσεις και όχι την διαφορετική τεχνική, την αρχιτεκτονική και την εποχή τους, τότε ο τάφος της Αμφίπολης θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με τον τάφο του Αγαμέμνονα στις Μυκήνες, χωρίς να είναι βέβαιο, ότι ο μυκηναϊκός βασιλικός τάφος θα έπαιρνε τα πρωτεία. Αν γνωρίζει κάποιος ένα σωζόμενο μεγαλύτερο τάφο στην Ελλάδα, ας με πληροφορήσει να τον μάθω και εγώ.

Άρα, ποιος να ήταν αυτός ο «Δήμαρχος», ή ο «Διοικητής», ή ο πλούσιος «απλός πολίτης», που έκανε τον Φίλιππο τον Β΄ να μοιάζει με φτωχό συγγενή; Που ενώ ο ίδιος έμενε σε πολυτελή μεζονέτα στην Εκάλη, ο άλλος μοιάζει σαν να έμενε σε δυαράκι στο Παγκράτι; Ποιος ήταν αυτός που τόλμησε, είκοσι-τριάντα χρόνια έπειτα από τον θάνατο του Φιλίππου, να φτιάξει για τον εαυτό του έναν τάφο μεγαλύτερο από εκείνον του σπουδαιότερου Μακεδόνα βασιλιά και να σφετεριστεί τα δυναστικά του σύμβολα, χωρίς να βρεθούν οι φύλακες του στέματος «να του τραβήξουν το αυτί» και να τον επαναφέρουν στην τάξη; Ήταν αυστηρή η εποχή και επρόκειτο για μοναρχία. Ποιος να ήταν λοιπόν αυτός ο απλός πολίτης, που η ιστορία τον προσπέρασε και τον ξέχασε ως ασήμαντο, αλλά που με το παχύ πουγκί του μπόρεσε να αγοράσει τον μεγαλύτερο τάφο στην Ελλάδα όλων των εποχών;

Η λογική είναι μοιραίο πως θα συγκρουστεί με την ιστορία. Και επειδή η λογική και μάλιστα η κοινή, δεν κάνει λάθος, αυτό σημαίνει ένα πράγμα. Πως η επίσημη ιστορία είναι, είτε σκοπίμως ψευδής, είτε ελλιπώς καταγεγραμμένη.

Υγ: Η εικόνα είναι μια λεπτομέρεια του έργου, που συνεχίζει να εξελίσσεται. Τη δημοσιεύω μόνο για να έχετε μια ιδέα".

ΠΗΓΗ: peritexnisologos.blogspot.gr – newsit.gr

19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

Nεότερα περί ονομασίας;

Του ΘΑΝΟΥ ΝΤΟΚΟΥ*

Συνεχίζεται σε λίαν υψηλούς τόνους στην προς βορράν γειτονική μας χώρα η συζήτηση περί της νέας πρότασης που φέρεται να κόμισε ο διαμεσολαβητής του ΟΗΕ για τη διένεξη Ελλάδας - ΠΓΔΜ, Μάθιου Νίμιτς. Σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσιεύθηκαν τον Οκτώβριο σε εφημερίδες των Σκοπίων, και που δεν έχουν επιβεβαιωθεί επίσημα, ο κ. Νίμιτς πρότεινε μια σύνθετη ονομασία –Δημοκρατία της Ανω Μακεδονίας– για χρήση προς όλους, ενώ η γλώσσα θα λέγεται «μακεδονική» (ενώ σύμφωνα με άλλες πηγές μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά η αντίστοιχη τοπική λέξη και όχι ο αγγλικός όρος, όπως είχε προτείνει παλαιότερα και ο Ευάγγελος Κωφός) και η εθνικότητα «πολίτες της Ανω Μακεδονίας». Αν υποθέσουμε ότι οι πληροφορίες αυτές είναι ακριβείς, σε ποιο βαθμό κατοχυρώνουν τα ελληνικά συμφέροντα; Οσον αφορά στην ονομασία, ταυτίζεται με την ελληνική διαπραγματευτική θέση των τελευταίων αρκετών ετών. Το ίδιο ισχύει και για το erga omnes/χρήση προς όλους. Για τη γλώσσα, πολλές χώρες μοιράζονται μία γλώσσα (π.χ. Βρετανία, Καναδάς, Αυστραλία και ΗΠΑ) χωρίς να τίθεται ζήτημα αποκλειστικότητας ή διεκδικήσεων.

Η πρόταση για την εθνικότητα ακούγεται μάλλον λογική, δεν δείχνει να δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην ελληνική πλευρά, ενώ δυσκολεύεται κανείς να διακρίνει κάποια άλλη λύση που θα προέκυπτε από την προτεινόμενη ονομασία της χώρας. Ωστόσο, σε περίπτωση που προχωρούσαν με επιτυχία οι διαπραγματεύσεις, σοβαρό πρόβλημα μπορεί να δημιουργήσει η θέση του κ. Γκρούεφσκι περί δημοψηφίσματος για αποδοχή τυχόν λύσης από τον λαό της ΠΓΔΜ. Θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι η διαδικασία επικύρωσης θα είναι ίδια και στις δύο χώρες (κατά προτίμηση επικύρωση από τα Κοινοβούλια). Συνολικά, πρόκειται για μια πρόταση που σε γενικές γραμμές απαντά στις ελληνικές ανησυχίες όσο ικανοποιητικά επιτρέπει η ιδιαιτερότητα του προβλήματος. Θα επέτρεπε, δε, στην Ελλάδα να αφήσει πίσω της ένα πρόβλημα για το οποίο ξοδέψαμε σημαντικό διπλωματικό κεφάλαιο τα τελευταία 23 χρόνια και να αναπτύξει περαιτέρω τις σχέσεις της με μια χώρα που ανήκει στον χώρο οικονομικής επιρροής της χώρας μας. Στις άμεσες κινήσεις μετά μια συμφωνία θα περιλαμβάνονταν η ένταξη της γειτονικής χώρας στο ΝΑΤΟ, η προσφορά τόσο τεχνικής βοήθειας όσο και πολιτικής στήριξης για την πρόοδο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. και η κατασκευή ενός διασυνδετηρίου αγωγού φυσικού αερίου.

Το πιθανότερο σενάριο είναι, πάντως, ότι το ζήτημα θα παραμείνει ανοιχτό και θα συνεχίσει να αποτελεί μια τροχοπέδη για την ελληνική βαλκανική πολιτική, ενώ οι πιέσεις σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ προς τη χώρα μας σταδιακά θα αυξάνονται (αν και για το άμεσο μέλλον θα παραμείνουν διαχειρίσιμες). Πάντως, η ύπαρξη μιας τέτοιας πρότασης, που κινείται πολύ κοντά στις ελληνικές διαπραγματευτικές θέσεις, θα αποτελούσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για μια συναινετική προσέγγιση του θέματος από την ελληνική κυβέρνηση (ή τουλάχιστον μεγάλο μέρος της) και την αξιωματική αντιπολίτευση. Αλλά η κοντόφθαλμη πολιτική Γκρούεφσκι –παρά την υπεύθυνη στάση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και των αλβανικών κομμάτων στα Σκόπια– μάλλον θα επιτρέψει στον πολιτικό μας κόσμο να αποφύγει τη λήψη επώδυνων αποφάσεων σε μια εποχή που η εξωτερική πολιτική συνεχίζει να αποτελεί ζήτημα χαμηλής προτεραιότητας.

• Ο κ. Θάνος Ντόκος είναι γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 19 Νοεμβρίου 2014

19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

Σκυτάλη στα τεκμήρια της Αμφίπολης

Της ΓΙΩΤΑΣ ΣΥΚΚΑ

Από τους επιστήμονες περιμένεις να σου αποσαφηνίσουν τις απορίες και τα ερωτήματα που προκύπτουν με μια μεγάλη ανασκαφή όπως αυτής της Αμφίπολης. Προχθές όμως, όσα ακούσαμε από τους καταξιωμένους αρχαιολόγους που συμμετείχαν στην «Ανατροπή» του Γιάννη Πρετεντέρη μπορεί να πλούτισαν τη γνώση μας, αλλά σίγουρα δεν αποσαφήνισαν τα μυστικά του τύμβου Καστά.

Δεν μπορεί κανείς να τους μεμφθεί γι’ αυτό. Η αρχαιολογία δεν είναι ταινία περιπέτειας για να έχει έντονη πλοκή και λύση μέσα σε μιάμιση ώρα. Είναι κάτι πιο περίπλοκο, χρονοβόρο κι αυτό φάνηκε και στη συζήτηση που χειρίστηκε με υπευθυνότητα και χιούμορ ο δημοσιογράφος. Και για άλλη μια φορά ειπώθηκαν πολλά.

Υποθέσεις: Ο τάφος είναι ενιαίο μνημείο μέσα και έξω (Πάνος Βαλαβάνης). Μήπως είναι παλιότερος ο τάφος και χτίστηκε μετά το μνημείο; (Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά). Το ύψος του υπερβαίνει την επιφάνεια του δαπέδου. Πρέπει να ήταν ορατός στο πάνω μέρος του (Χρυσούλα Σαατσόγλου - Παλιαδέλη). Αυτός ο νεκρός που είναι άκαυτος δεν έχει σχέση με το μνημείο (Αθανάσιος Νακάσης). Μπορεί να ’χουμε γυναικεία ταφή και ανδρική (Φάκλαρης). Δεν ξέρω κανέναν τύμβο που είχε πάνω του λιοντάρι (Ολγα Παλαγγιά). Μπορεί να έχουν επαναχρησιμοποιήσει τον τάφο. Μετά να προστέθηκαν τα γλυπτά και η ορθομαρμάρωση στους τοίχους (Παναγιώτης Φάλκαρης).

Διαφωνίες: Δεν πιστεύω ότι είναι σημαντικό πρόσωπο της εποχής. Ο αρχικός τάφος είναι μακεδονικός αλλά οι Καρυάτιδες; Πιστεύω ότι έχουμε δύο φάσεις. Ο νεκρός δεν είναι βασιλιάς αλλά κάποιος πλούσιος. Μετά κάτι συνέβη. Θεωρώ ότι πρόσθεσαν κι άλλους νεκρούς (Παλαγγιά). Αυτός ο τάφος ανήκει σε κάποιον στρατιωτικό, στην ελίτ των Μακεδόνων (Φάκλαρης). Η θήκη φτιάχτηκε για έναν νεκρό (Βαλαβάνης). Εχουμε χρυσελεφάντινη κλίνη... Δεν είναι στρατηγός είναι ο... δήμαρχος (Παλαγγιά).

Προβληματισμοί: Αυτός ο θάλαμος ήταν εντελώς άδειος χωρίς μια κλίνη, ένα θρόνο; Δεν θα έπρεπε να είχαμε μιας μορφής επίπλωση; Μια τέτοια έλλειψη με προβληματίζει (Παλιαδέλη). Αν η ανασκαφή δεν έγινε με στρωματογραφικά δεδομένα, κάποιες πληροφορίες έχουν χαθεί (Νακάσης).

Αποκλείονται: Δεν είναι η Ολυμπιάδα, τη βρήκαν στην Πύδνα όπου δολοφονήθηκε. Δεν είναι ο Αλέξανδρος Δ΄ που είναι αποτεφρωμένος στη Βεργίνα. Αποκλείεται ο Ηφαιστίωνας που αποτεφρώθηκε στη Βαβυλώνα. Ο Μ. Αλέξανδρος είναι θαμμένος στην Αλεξάνδρεια. Αποκλείεται να ’ναι βασιλική ταφή (Παλαγγιά). Δεν είναι ο Νέαρχος. Ενας στρατηγός θα ’χε λαμπρότερο και πολυτελέστερο τάφο και μεγαλύτερο τύμβο (Φάκλαρης). Υπήρχαν και οι αντιβασιλείς στην Αμφίπολη όπως ο Αντίπατρος, ο πατέρας του Κάσσανδρου (Παλιαδέλη).

Τι περιμένουμε: Ενα οικογενειακό νεκροταφείο, ένα σόι μιας ελίτ (Φάκλαρης). Συμφωνώ ότι είναι κι άλλοι τάφοι αλλά δεν γνωρίζω ποιας εποχής. Περιμένω την τεκμηρίωση (Παλαγγιά). Οι αναλύσεις των οστών θα μας δώσουν πληροφορίες για την ηλικία του θανόντος, το φύλο, το ύψος του και ίσως τα αίτια θανάτου. Πρέπει να έχει βρεθεί κεραμεική. Περιμένουμε απαντήσεις, πότε μπήκε τόσο χώμα στον τάφο, πότε έγιναν οι συλήσεις, να διευκρινιστεί τι συμβαίνει με το λιοντάρι (Αλευρά). Αυτός ο μεγάλος τύμβος έγινε για τον συγκεκριμένο νεκρό. Θα το επιβεβαιώσει ή θα το διαψεύσει η αξονική (Βαλαβάνης). Αν το κρανίο είναι ακέραιο, κατά 97% θα ’μαστε κοντά στην πραγματικότητα (Μανώλης Παπαγρηγοράκης). Περιμένουμε πολλά από την κ. Περιστέρη και νωρίς. Υπάρχουν πολλά αδημοσίευτα μνημεία (Παλιαδέλη).

Αν σε κάτι θυμίζει ο πραγματικός κόσμος των αρχαιολόγων ένα κινηματογραφικό σενάριο, είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις υπεισέρχεται ο ανθρώπινος παράγων. Συμπάθειες, αντιπάθειες, ανταγωνισμοί. Η πείρα και η επιστημονική κατάρτιση καλύπτουν σε ένα βαθμό αυτά τα στοιχεία αλλά όχι απολύτως και, σε κάποιες περιπτώσεις φάνηκε προχθές. Τι αποκόμισαν όσοι ξενύχτησαν (και χτυποκάρδισαν με τον σεισμό) να δουν την εκπομπή; Νέες διαφωνίες, καινούργια ερωτήματα, διαφορετικές ερμηνείες που αφορούν την πρώτη φάση της ανασκαφής. Τώρα στα κανάλια είναι η σειρά των γεωφυσικών, των ανθρωπολόγων και των γενετιστών να συνεχίσουν την on line ανάλυση.

Ομως η ανασκαφή επί της ουσίας δεν τελείωσε στον λόφο Καστά. Ενώ η μελέτη ουσιαστικά δεν άρχισε με τόσα τηλεοπτικά μελίσσια να βουίζουν ολόγυρα.

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 19 Νοεμβρίου 2014

17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ2014

«ΠΑΡΑΛΟΓΗ Η ΘΕΣΗ ΓΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ERGA OMNES»

Οι σοσιαλιστές των Σκοπίων προκαλούν:

«Η Ελλάδα ζει ακόμη στο παρελθόν »

Με προκλητικό τρόπο αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης στην ΠΓΔΜ, η «Σοσιαλδημοκρατική Ένωση» (SDSM) την πάγια θέση της Ελλάδας για την ονομασία της γειτονικής χώρας, ενώ επιτέθηκε κατά του υπουργού Εξωτερικών Ευάγγελου Βενιζέλου.

«Η θέση για erga omnes συνιστά μη λογικό αίτημα της Ελλάδας, το οποίο δεν οδηγεί προς την επίλυση του προβλήματος» ανέφεραν σε ανακοίνωσή της η Σοσιαλδημοκρατική Ενωση. Μάλιστα έσπευσε να επικρίνει τον Ευ. Βενιζέλο λέγοντας: «Με τέτοιες θέσεις, ο Έλληνας υπουργός επιβεβαίωσε για μια ακόμη φορά ότι αντί να έχει ως γνώμονα τις ευρωπαϊκές πολιτικές του 21ου αιώνα, οι οποίες περιλαμβάνουν την ενσωμάτωση, τον διάλογο και τον αμοιβαίο σεβασμό, η Ελλάδα, δυστυχώς, ζει ακόμη στο παρελθόν».

Οι σκοπιανοί σοσιαλιστές υποστηρίζουν ακόμη ότι «οι λανθασμένες πολιτικές του Νίκολα Γκρούεφσκι σχετικά με τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης, το δικαστικό σύστημα και τους κρατικούς θεσμούς, επιτρέπουν την εκμετάλλευση τους από την ελληνική πολιτική και από κάθε μη καλοπροαίρετο πολιτικό απέναντι στη Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ, αρκετά μέσα ενημέρωσης των Σκοπίων μετέδωσαν σχετικές αναφορές του κ. Βενιζέλου από τη συνέντευξη του σε κυριακάτικη εφημερίδα, σύμφωνα με τις οποίες η Ελλάδα τάσσεται υπέρ μίας σύνθετης ονομασίας με γεωγραφικό προσδιορισμό για όλες τις χρήσεις (erga omnes), καθώς και τις επισημάνσεις του για τα εσωτερικά προβλήματα με τα οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η ΠΓΔΜ.

Τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης της χώρας κατηγορούν τακτικά την αντιπολίτευση του Ζόραν Ζάεβ ότι οι επικρίσεις της προς την κυβέρνηση του Νίκολα Γκρούεφσκι σχετικά με την προβληματική λειτουργία του κράτους δικαίου, τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης και της δικαστικής εξουσίας στην ΠΓΔΜ, καθώς και για την προβληματική πολιτική κατάσταση στη χώρα (με την αποχή της αντιπολίτευσης από τη Βουλή) «συμπίπτουν με τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί η Ελλάδα για να παρεμποδίσει την ευρωπαϊκή και ευρωατλαντική πορεία της χώρας».

ΠΗΓΗ: iefimerida.gr 

17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

Λίνα Μενδώνη: Τουλάχιστον 8 μήνες

για το πόρισμα των μελετών στα οστά

Χρειάζεται αρκετός χρόνος για να γίνει επισκέψιμο το μνημείο στην Αμφίπολη, δήλωσε στον ΣΚΑΪ η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.

Πρόσθεσε μάλιστα ότι οι επιστήμονες θα χρειαστούν τουλάχιστον οκτώ μήνες για να καταλήξουν στο αποτέλεσμα των μελετών στα ανθρωπολογικά ευρήματα, ενώ τόνισε ότι το υπουργείο δεν έχει ακόμα καταλήξει σε ποια ομάδα ειδικών θα αναθέσει την εργασία εξέτασης του σκελετού που βρέθηκε στο ταφικό μνημείο.

Απέφυγε πάντως να απαντήσει σε ποιον μπορεί να ανήκει ο σκελετός, λέγοντας ότι προτιμά να μείνουμε στα δεδομένα και πρέπει να γίνουν οι έρευνες για να δούμε αν θα μπορέσουμε να προσεγγίσουμε την ταυτοποίηση του όποιου νεκρού.

Εξάλλου, έκανε γνωστό ότι η πανεπιστημιακή ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου που ασχολείται με τη Βεργίνα συζητά να γίνει εξέταση DNA στα οστά του Φιλίππου.

Αναφερόμενη στην ανασκαφή, είπε ότι εν μέρει η δουλειά στο πεδίο τελείωσε, αλλά πλέον η πολλή δουλειά έχει να κάνει με την μελέτη και την αξιολόγηση των ευρημάτων.

Πρόσθεσε όμως ότι αυτή η διαδικασία θα είναι δύσκολη, αφενός γιατί τα οστά είναι καμμένα (κατά το τελετουργικό της εποχής στη Μακεδονία) και αφετέρου οι επιστήμονες καθότι πριν από 50 χρόνια όποτε και βρέθηκε η λάρνακα του Φιλίππου δεν μπορούσαν να έχουν την ίδια μέριμνα για το ανθρωπολογικό υλικό, με συνέπεια να έχουν πιάσει πολλά χέρια τα οστά και να έχουν μεταφερθεί σε πολλά εργαστήρια.

ΠΗΓΗ: kathimerini.gr

16 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

ΑΜΦΙΠΟΛΗ:

«Μάχη» για το όνομα του νεκρού 

Ένας από τους Ηφαιστίωνα, Νέαρχο, Απολλόδωρο, Ολυμπιάδα και Ρωξάνη

θα μπορούσε να είναι στον τύμβο σύμφωνα με τους επιστήμονες

Υστερα από 2.300 χρόνια ο νεκρός της Αμφίπολης «εγκατέλειψε» τα έγκατα του λόφου Καστά και ετοιμάζεται να αποκαλύψει τα μυστικά του. Ο σκελετός, που βρέθηκε σε κιβωτιόσχημο τάφο στο βάθοςτου τεχνητού ορύγματος του τρίτου θαλάμου, προκάλεσε δέος στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και ταυτόχρονα πυροδότησε νέα σενάρια για την ταυτότητα του αρχαίου νεκρού.

Ετσι, την ώρα που οι ειδικοί ανθρωπολόγοι αναμένεται να πάρουν τη σκυτάλη για τη διερεύνηση του γενετικού προφίλ του νεκρού, γνωστοί αρχαιολόγοι προσπαθούν να «περιορίσουν» τη λίστα των υποψηφίων «ενοίκων» του τάφου.

Γιατί, όπως τονίζουν, η μέθοδος ανάλυσης του DΝΑ και η ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα 14 θα προσφέρουν μεν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με το φύλο, την ηλικία, το ύψος το βιοτικό επίπεδο και την παθολογία του νεκρού, η τελική πρόταση, όμως για το μεγάλο ζητούμενο, το όνομα, δεν μπορεί να γίνει με ανθρωπολογικά δεδομένα. Τον γρίφο τον «ξεκλειδώνουν», κατά κύριο λόγο, η ανάλυση των ανασκαφικών δεδομένων και η εξέταση των πιθανών προσώπων που σχετίζονται με την εποχή, μέσα από γραπτές μαρτυρίες.

Ενας από τους πρώτους ακαδημαϊκούς που τόλμησαν να μιλήσουν για την ταυτότητα του νεκρού της Αμφίπολης εκτιμώντας ότι στον λόφο Καστά είναι θαμμένος ο Ηφαιστίωνας (ΦΩΤΟ 1) στενός φίλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, είναι ο Θεόδωρος Μαυρογιάννης, καθηγητής Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Τη στιγμή που η ανασκαφή έχει φτάσει σχεδόν στο τέλος της ο Θ. Μαυρογιάννης πιστεύει ότι τα ευρήματα δικαιώνουν την άποψη του. «Ο σκελετός δεν βρέθηκε καμένος. Οι ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι, ενώ είχε παραγγελθεί η πυρά του Ηφαιστίωνα, αυτή δεν έγινε. Οι ίδιες πηγές όμως οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η πολύ ακριβή ταφή του Ηφαιστίωνα, που συνδέεται με τη μεγαλοπρέπεια του τάφου της Αμφίπολης τελικά μπορεί να πραγματοποιήθηκε», αναφέρει ο Θ. Μαυρογιάννης. «Οι ανασκαφείς μίλησαν για αφηρωισμένο νεκρό. Για τον Ηφαιστίωνα είχε υπάρξει αφηρωισμός από τον ίδιο τον Αλέξανδρο», συμπληρώνει ο καθηγητής.

Μακεδόνες στρατηγοί

Την εκτίμηση ότι ο νεκρός του ταφικού μνημείου Καστά θα πρέπει να έχει άμεση ή έμμεση σχέση με την Αμφίπολη διατυπώνει ο ομότιμος καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας του ΑΠΘ Μιχάλης Τιβέριος. Στο πλαίσιο «σεναρίου», λοιπόν, εκτιμά ότι ο τάφος πιθανόν να ανήκει στον ναύαρχο και παιδικό φίλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον Νέαρχο. (ΦΩΤΟ 2) Ωστόσο, δεν αποκλείει ως πιθανούς «ενοίκους» και άλλους επιφανείς Αμφιπολίτες όπως για παράδειγμα, τον Απολλόδωρο, εταίρο του Μακεδόνα στρατηλάτη.

«Με δεδομένο ότι η Αμφίπολη δεν ήταν ούτε διοικητική ούτε θρησκευτική πρωτεύουσα των Μακεδόνων, δεν μπορεί να ήταν θαμμένο εκεί μέλος της μακεδόνικης δυναστείας. Εκτιμώ ότι ο νεκρός θα πρέπει να καταγόταν από την Αμφίπολη», υποστηρίζει ο Μ.Τιβέριος.«Ο Νέαρχος αν και Κρητικός στην καταγωγή, είχε έρθει σε ηλικία 12 ετών με την οικογένεια του στην Αμφίπολη, οπότε θεωρώ ότι είναι ένα από τα πρόσωπα που συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες. Τις ίδιες πιθανότητες όμως, δίνω και σε άλλες προσωπικότητες που κατάγονταν από την περιοχή, όπως στον Απολλόδωρο τον Αμφιπολίτη, ο οποίος υπήρξε εταίρος, ανήκε δηλαδή στον στενό περίγυρο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Είχαν φοιτήσει μαζί στη σχολή του Αριστοτέλη, έκαναν παρέα και εξασκούνταν από κοινού στο κυνήγι και στις πολεμικές τέχνες».

Γυναικεία ταφή

Την άποψη ότι όλα τα διακοσμητικά στοιχεία του τάφου παραπέμπουν σε γυναικεία ταφή και

συγκεκριμένα στη μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ολυμπιάδα (ΦΩΤΟ 3) ή στη σύζυγο του Ρωξάνη (ΦΩΤΟ 4) εκφράζει ο Βασίλης Κωνσταντινόπουλος, καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. «Οι Σφίγγες, οι Καρυάτιδες και το ψηφιδωτό της αρπαγής της Περσεφόνης δείχνουν ότι ο τάφος χτίστηκε για κάποια σημαντική προσωπικότητα. Αυτή είναι είτε η Ολυμπιάδα είτε η Ρωξάνη», λέει ο καθηγητής υποστηρίζοντας όμως ότι ο σκελετός που βρέθηκε μπορεί να μην ανήκει στο πρόσωπο για το οποίο κατασκευάστηκε ο τάφος «Πρέπει να περιμένουμε να δούμε τι θα δείξουν οι έρευνες γιατί τα δεδομένα που περιβάλλουν τον σκελετό που βρέθηκε δείχνουν ότι ίσως να μην ανήκει στο άτομο που ενταφιάστηκε εκεί».

Την ίδια άποψη εκφράζει και ο Παναγιώτης Φάκλαρης, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. «Δεν φαίνεται πάντως να είναι αυτή η κύρια ταφή. Από την κύρια ταφή μπορεί και να μη σώθηκε τίποτε μέσα σε ένα τόσο λεηλατημένο μνημείο. Αλλά αυτά είναι ερωτήματα που μόνο οι ανασκαφείς μπορούν να εξετάσουν», τονίζει ο Π. Φάκλαρης, ο οποίος πιστεύει πως ο τάφος ανήκει σε άτομο που συντρόφευε τον Αλέξανδρο στις πολεμικές εκστρατείες του. «Φαίνεται να είναι ο τάφος ενός επιφανούς Αμφιπολίτη, που πολέμησε μαζί με τον Αλέξανδρο. Το μνημείο είναι από μόνο του εξαιρετικής σημασίας. Θα ήθελα πραγματικά να γνωρίζω το όνομα του κατόχου, αλλά η ιδιότητα του είναι από μόνη της σημαντική».

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα REAL NEWS, 16 Νοεμβρίου 2014

                                              *************************************

Τι μας «λέει» ο τάφος της Αμφίπολης

Πεδίο για πολλές εικασίες αφήνουν τα νέα ευρήματα από τον τύμβο και

τα ερωτήματα για τον νεκρό και το «φτωχό» φέρετρο πέφτουν βροχή

Της ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ ΜΠΙΤΣΙΚΑ

Από την ώρα που έγινε γνωστή η αποκάλυψη οστών στο ταφικό μνημείο του λόφου Καστά, όλη η Ελλάδα συνεξετάζει, μαζί με τους ειδικούς επιστήμονες, αρχαιολογικά και ανθρωπολογικά ευρήματα, τον τύπο του τάφου. Και κάνει... προσκλητήριο νεκρών. Κρυφοστοιχηματίζοντας για να λάβουν σάρκα και οστά, κατά προτίμηση, τα πιο... οικουμενικά σενάρια για τον αφηρωισμένο νεκρό του τύμβου της Αμφίπολης.

Στο μικροσκόπιο η «ταυτότητα» των οστών που βρέθηκαν κάτω από το δάπεδο του τρίτου θαλάμου. Ο κιβωτιόσχημος τάφος ήταν στο κέντρο του χώρου, πίσω από τη δίφυλλη μαρμάρινη θύρα. Μοιάζει να τον έχει «αλφαδιάσει» ο κατασκευαστής του στη μέση του τρίτου θαλάμου, και ας ήταν η ταφική θήκη αφανής μέσα στο όρυγμα-«κρύπτη». Η είδηση για τα νέα σημαντικά ευρήματα της Αμφίπολης - όσα άφησαν πίσω τους οι τυμβωρύχοι, όπως εκτιμούν ειδικοί - κάνει τον γύρο του κόσμου. Εμείς απλώς τα αποκωδικοποιούμε, κρατώντας την πεποίθηση της ανασκαφικής ομάδας ότι ο τύμβος κρύβει ακόμη μυστικά μέσα του.

Αναρωτιούνται πολλοί γιατί το φέρετρο ήταν από ξύλο και όχι από πολύτιμα υλικά (χρυσό κ.ά.). Δεν θεωρεί ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ κ. Μιχάλης Τιβέριος ότι αυτό το στοιχείο είναι ιδιαίτερα αξιολογήσιμο. «Μπορεί να ήταν ξύλινο αλλά να είχε επένδυση από πολύτιμα υλικά (φύλλα χρυσού ή αργύρου, κομμάτια ελεφαντόδοντου), τα οποία δεν βρέθηκαν επειδή τα πήραν οι τυμβωρύχοι» εξηγεί. Συνεχίζοντας σημειώνει πως ξεχνάμε σήμερα ότι τότε γίνονταν τόσα έξοδα για τόσο ωραίες μνημειακές κατασκευές και μετά σκεπάζονταν με χώμα. Διαφορετική αντίληψη... Τα έκαναν για να τα σκεπάσουν! Πόσο περίεργο ακούγεται στον αφρό των ημερών εν έτει 2014... «Μόνον ο νεκρός και οι θεοί του Κάτω Κόσμου τα απολάμβαναν» παρατηρεί.

Πολλά κτερίσματα...

Το υπουργείο Πολιτισμού και η ανασκαφική ομάδα ανακοίνωσαν ότι «εντός και εκτός του τάφου βρέθηκε ο σκελετός του νεκρού». Η διατύπωση αυτή έχει ήδη εγείρει ερωτήματα, καθώς αφήνει περιθώρια σε αρχαιολόγους να σκεφθούν, με δεδομένο ότι ο τάφος είναι διαταραγμένος, ακόμη και το ότι μπορεί τα οστά να ανήκουν σε περισσότερους από έναν νεκρούς.

Ωστόσο επίσημες πηγές αναφέρουν ότι ο σκελετός βρέθηκε σχεδόν ακέραιος -«δεν του λείπει κάτι» -, είναι σπασμένη η λεκάνη (πύελος), αλλά «ανασυντίθεται σχετικά εύκολα». Οπως συμπληρώνουν, «είναι ο σκελετός ενός», για να σημειώσουν ότι τα οστά συνελέγησαν με προσοχή, μαζί με το χώμα. «Προστατεύθηκαν» άμεσα ώστε να μην εκτεθούν στο φως και στις νέες συνθήκες έξω από το χώμα, ενώ ελήφθησαν μέτρα για να μειωθεί ο κίνδυνος επιμολύνσεων, και μεταφέρθηκαν στο Μουσείο της Αμφίπολης.

Ο κ. Τιβέριος μιλώντας στο «Βήμα» επισημαίνει ότι οι διαστάσεις του ξύλινου φερέτρου ταιριάζουν σε έναν νεκρό. Η ανασκαφική ομάδα έχει αναφέρει ότι εντός του τάφου (μήκους 3,23 μ. και πλάτους 1,56 μ.) δημιουργήθηκε μια επιμήκης βάθυνση μήκους 2,35 μ. και πλάτους 0,54 μ., όπου τοποθετήθηκε το ξύλινο φέρετρο. Οπως λέει ο κ. Τιβέριος, αν και το μήκος είναι μεγάλο, «παραπέμποντας ενδεχομένως στην ύπαρξη πολλών κτερισμάτων», το πλάτος καθιστά «σχεδόν απίθανο να υπήρχαν δύο νεκροί». Πάντως για όλα αυτά θα απαντήσει «η ανθρωπολογική έρευνα, δίνοντας στοιχεία και για την ηλικία και για το φύλο».

Η ανασκαφή συνεχίζεται

Η πρώτη φάση της ανασκαφής στον τάφο Καστά ολοκληρώθηκε, όπως τόνισε σε δημόσια παρέμβασή της η επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας κυρία Κατερίνα Περιστέρη. Ωστόσο συμπλήρωσε ότι «η ανασκαφή δεν έχει σταματήσει, θα συνεχίσουμε γιατί ακόμη η περίβολος μάς διαφυλάσσει πολλά μυστικά».

Εκτιμά ότι ο όγκος και η ποιότητα του μνημείου συνάδουν με κατασκευή για ήρωα. Μετά την ανεύρεση σκελετού, η κυρία Περιστέρη εξέφρασε την άποψη, σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά κατά την ενημέρωση των δημοσιογράφων την περασμένη Τετάρτη, ότι πρόκειται για ανδρική ταφή - επιφανής Μακεδόνας, ίσως στρατηγός, σε συνδυασμό με τον λέοντα στην κορυφή του Καστά. Πάντως, η γενική γραμματέας του υπουργείου κυρία Λίνα Μενδώνη και η υπεύθυνη επικοινωνίας για την ανασκαφή κυρία Αννα Παναγιωταρέα κράτησαν αποστάσεις, αναμένοντας να «μιλήσουν» η επιστήμη της ανθρωπολογίας και η μελέτη των στοιχείων. Παράλληλα η κυρία Περιστέρη αρνήθηκε ότι είχε μιλήσει επανειλημμένως για ασύλητο τάφο, επιμένοντας ότι είχε αναφέρει πως λόγω των τοίχων σφράγισης και της επίχωσης με άμμο θα ήταν δύσκολο το έργο των τυμβωρύχων.

Ερωτήματα: Ο λέων και το δεύτερο κεφάλι της σφίγγας

Η διακόσμηση που είχε το ξύλινο φέρετρο, όπως λέει ο καθηγητής κ. Μιχάλης Τιβέριος, περιλαμβάνει τυπικά ταφικά διακοσμητικά στοιχεία, όπως γυάλινους οφθαλμούς, ιωνικό κυμάτιο, διακοσμητικούς «αστραγάλους», τετραγωνίδιο και φύλλο άκανθας. Από τα στοιχεία αυτά της διακόσμησης θα μπορούσε άραγε να συνάγεται συμπέρασμα για το φύλο του νεκρού; «Οχι. Είναι τυπικά μοτίβα τα οποία διακοσμούσαν κιβώτια, κύστες» τονίζει.

Επίσης ο κ. Τιβέριος επισημαίνει ότι αποδέχεται την άποψη του αρχιτέκτονα της ανασκαφικής ομάδας ότι το γνωστό λιοντάρι της Αμφίπολης βρισκόταν στην κορυφή του λόφου Καστά. Θεωρεί ότι ο τύμβος, ο «αναλημματικός τοίχος» και το λιοντάρι σχετίζονται με το ταφικό μνημείο το οποίο ανέδειξε η ανασκαφή και έχει μοναδικά χαρακτηριστικά (καρυάτιδες, σφίγγες, ψηφιδωτό). Θυμίζει μάλιστα ότι θραύσματα της χαίτης του λέοντος βρέθηκαν κοντά στις σφίγγες, στην είσοδο του ταφικού μνημείου...

Ερωτήματα που μένει να απαντηθούν αφορούν μεταξύ άλλων την απουσία «πλούσιων» κινητών ευρημάτων, τι έγινε το δεύτερο κεφάλι της σφίγγας, σε ποια χρονική στιγμή δημιουργήθηκε η επίχωση με άμμο και μπήκαν οι σφραγιστικοί τοίχοι σε σχέση με το υπόλοιπο μνημείο, αλλά και πότε κατασκευάστηκε ο κιβωτιόσχημος τάφος...

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 16 Νοεμβρίου 2014