ΑΜΦΙΠΟΛΗ:
«Μάχη» για το
όνομα του νεκρού
Ένας από τους
Ηφαιστίωνα, Νέαρχο, Απολλόδωρο, Ολυμπιάδα
και Ρωξάνη
θα μπορούσε να είναι
στον τύμβο σύμφωνα με
τους επιστήμονες
Υστερα από 2.300 χρόνια
ο νεκρός της Αμφίπολης «εγκατέλειψε»
τα έγκατα του λόφου Καστά και ετοιμάζεται
να αποκαλύψει τα μυστικά του. Ο σκελετός,
που βρέθηκε σε κιβωτιόσχημο τάφο στο
βάθοςτου τεχνητού ορύγματος του τρίτου
θαλάμου, προκάλεσε δέος στην παγκόσμια
επιστημονική κοινότητα και ταυτόχρονα
πυροδότησε νέα σενάρια για την ταυτότητα
του αρχαίου νεκρού.
Ετσι, την ώρα που οι
ειδικοί ανθρωπολόγοι αναμένεται να
πάρουν τη σκυτάλη για τη διερεύνηση του
γενετικού προφίλ του νεκρού, γνωστοί
αρχαιολόγοι προσπαθούν να «περιορίσουν»
τη λίστα των υποψηφίων «ενοίκων» του
τάφου.
Γιατί, όπως τονίζουν,
η μέθοδος ανάλυσης του DΝΑ
και η ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα 14 θα
προσφέρουν μεν πολύτιμες πληροφορίες
σχετικά με το φύλο, την ηλικία, το ύψος
το βιοτικό επίπεδο και την παθολογία
του νεκρού, η τελική πρόταση, όμως για
το μεγάλο ζητούμενο, το όνομα, δεν μπορεί
να γίνει με ανθρωπολογικά δεδομένα. Τον
γρίφο τον «ξεκλειδώνουν», κατά κύριο
λόγο, η ανάλυση των ανασκαφικών δεδομένων
και η εξέταση των πιθανών προσώπων που
σχετίζονται με την εποχή, μέσα από
γραπτές μαρτυρίες.
Ενας από τους πρώτους
ακαδημαϊκούς που τόλμησαν να μιλήσουν
για την ταυτότητα του νεκρού της Αμφίπολης
εκτιμώντας ότι στον λόφο Καστά είναι
θαμμένος ο Ηφαιστίωνας (ΦΩΤΟ 1) στενός
φίλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, είναι
ο Θεόδωρος Μαυρογιάννης, καθηγητής
Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο
Κύπρου. Τη στιγμή που η ανασκαφή έχει
φτάσει σχεδόν στο τέλος της ο Θ.
Μαυρογιάννης πιστεύει ότι τα ευρήματα
δικαιώνουν την άποψη του. «Ο σκελετός
δεν βρέθηκε καμένος. Οι ιστορικές πηγές
αναφέρουν ότι, ενώ είχε παραγγελθεί η
πυρά του Ηφαιστίωνα, αυτή δεν έγινε. Οι
ίδιες πηγές όμως οδηγούν στο συμπέρασμα
ότι η πολύ ακριβή ταφή του Ηφαιστίωνα,
που συνδέεται με τη μεγαλοπρέπεια του
τάφου της Αμφίπολης τελικά μπορεί να
πραγματοποιήθηκε», αναφέρει ο Θ.
Μαυρογιάννης. «Οι ανασκαφείς μίλησαν
για αφηρωισμένο νεκρό. Για τον Ηφαιστίωνα
είχε υπάρξει αφηρωισμός από τον ίδιο
τον Αλέξανδρο», συμπληρώνει ο
καθηγητής.
Μακεδόνες στρατηγοί
Την εκτίμηση ότι ο
νεκρός του ταφικού μνημείου Καστά θα
πρέπει να έχει άμεση ή έμμεση σχέση με
την Αμφίπολη διατυπώνει ο ομότιμος
καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας του
ΑΠΘ Μιχάλης Τιβέριος. Στο πλαίσιο
«σεναρίου», λοιπόν, εκτιμά ότι ο τάφος
πιθανόν να ανήκει στον ναύαρχο και
παιδικό φίλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου,
τον Νέαρχο. (ΦΩΤΟ 2) Ωστόσο, δεν
αποκλείει ως πιθανούς «ενοίκους» και
άλλους επιφανείς Αμφιπολίτες όπως για
παράδειγμα, τον Απολλόδωρο, εταίρο
του Μακεδόνα στρατηλάτη.
«Με δεδομένο ότι η
Αμφίπολη δεν ήταν ούτε διοικητική ούτε
θρησκευτική πρωτεύουσα των Μακεδόνων,
δεν μπορεί να ήταν θαμμένο εκεί μέλος
της μακεδόνικης δυναστείας. Εκτιμώ ότι
ο νεκρός θα πρέπει να καταγόταν από την
Αμφίπολη», υποστηρίζει ο Μ.Τιβέριος.«Ο
Νέαρχος αν και Κρητικός στην καταγωγή,
είχε έρθει σε ηλικία 12 ετών με την
οικογένεια του στην Αμφίπολη, οπότε
θεωρώ ότι είναι ένα από τα πρόσωπα που
συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες. Τις
ίδιες πιθανότητες όμως, δίνω και σε
άλλες προσωπικότητες που κατάγονταν
από την περιοχή, όπως στον Απολλόδωρο
τον Αμφιπολίτη, ο οποίος υπήρξε εταίρος,
ανήκε δηλαδή στον στενό περίγυρο του
Μεγάλου Αλεξάνδρου. Είχαν φοιτήσει μαζί
στη σχολή του Αριστοτέλη, έκαναν παρέα
και εξασκούνταν από κοινού στο κυνήγι
και στις πολεμικές τέχνες».
Γυναικεία ταφή
Την άποψη ότι όλα τα
διακοσμητικά στοιχεία του τάφου
παραπέμπουν σε γυναικεία ταφή και
συγκεκριμένα στη μητέρα
του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ολυμπιάδα
(ΦΩΤΟ 3) ή στη σύζυγο του Ρωξάνη (ΦΩΤΟ
4) εκφράζει ο Βασίλης Κωνσταντινόπουλος,
καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας
του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. «Οι
Σφίγγες, οι Καρυάτιδες και το ψηφιδωτό
της αρπαγής της Περσεφόνης δείχνουν
ότι ο τάφος χτίστηκε για κάποια σημαντική
προσωπικότητα. Αυτή είναι είτε η Ολυμπιάδα
είτε η Ρωξάνη», λέει ο καθηγητής
υποστηρίζοντας όμως ότι ο σκελετός που
βρέθηκε μπορεί να μην ανήκει στο πρόσωπο
για το οποίο κατασκευάστηκε ο τάφος
«Πρέπει να περιμένουμε να δούμε τι
θα δείξουν οι έρευνες γιατί τα δεδομένα
που περιβάλλουν τον σκελετό που βρέθηκε
δείχνουν ότι ίσως να μην ανήκει στο
άτομο που ενταφιάστηκε εκεί».
Την ίδια άποψη εκφράζει
και ο Παναγιώτης Φάκλαρης, καθηγητής
Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. «Δεν
φαίνεται πάντως να είναι αυτή η κύρια
ταφή. Από την κύρια ταφή μπορεί και να
μη σώθηκε τίποτε μέσα σε ένα τόσο
λεηλατημένο μνημείο. Αλλά αυτά είναι
ερωτήματα που μόνο οι ανασκαφείς μπορούν
να εξετάσουν», τονίζει ο Π. Φάκλαρης,
ο οποίος πιστεύει πως ο τάφος ανήκει σε
άτομο που συντρόφευε τον Αλέξανδρο στις
πολεμικές εκστρατείες του. «Φαίνεται
να είναι ο τάφος ενός επιφανούς Αμφιπολίτη,
που πολέμησε μαζί με τον Αλέξανδρο. Το
μνημείο είναι από μόνο του εξαιρετικής
σημασίας. Θα ήθελα πραγματικά να γνωρίζω
το όνομα του κατόχου, αλλά η ιδιότητα
του είναι από μόνη της σημαντική».
ΠΗΓΗ: Εφημερίδα
REAL NEWS, 16
Νοεμβρίου 2014
*************************************
*************************************
Τι μας «λέει» ο τάφος
της Αμφίπολης
Πεδίο για πολλές
εικασίες αφήνουν τα νέα ευρήματα από
τον τύμβο και
τα ερωτήματα για τον
νεκρό και το «φτωχό» φέρετρο πέφτουν
βροχή
Της
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ ΜΠΙΤΣΙΚΑ
Από την ώρα που έγινε
γνωστή η αποκάλυψη οστών στο ταφικό
μνημείο του λόφου Καστά, όλη η Ελλάδα
συνεξετάζει, μαζί με τους ειδικούς
επιστήμονες, αρχαιολογικά και ανθρωπολογικά
ευρήματα, τον τύπο του τάφου. Και κάνει...
προσκλητήριο νεκρών. Κρυφοστοιχηματίζοντας
για να λάβουν σάρκα και οστά, κατά
προτίμηση, τα πιο... οικουμενικά σενάρια
για τον αφηρωισμένο νεκρό του τύμβου
της Αμφίπολης.
Στο μικροσκόπιο η
«ταυτότητα» των οστών που βρέθηκαν κάτω
από το δάπεδο του τρίτου θαλάμου. Ο
κιβωτιόσχημος τάφος ήταν στο κέντρο
του χώρου, πίσω από τη δίφυλλη μαρμάρινη
θύρα. Μοιάζει να τον έχει «αλφαδιάσει»
ο κατασκευαστής του στη μέση του τρίτου
θαλάμου, και ας ήταν η ταφική θήκη αφανής
μέσα στο όρυγμα-«κρύπτη». Η είδηση για
τα νέα σημαντικά ευρήματα της Αμφίπολης
- όσα άφησαν πίσω τους οι τυμβωρύχοι,
όπως εκτιμούν ειδικοί - κάνει τον γύρο
του κόσμου. Εμείς απλώς τα αποκωδικοποιούμε,
κρατώντας την πεποίθηση της ανασκαφικής
ομάδας ότι ο τύμβος κρύβει ακόμη μυστικά
μέσα του.
Αναρωτιούνται πολλοί
γιατί το φέρετρο ήταν από ξύλο και όχι
από πολύτιμα υλικά (χρυσό κ.ά.). Δεν θεωρεί
ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο
ΑΠΘ κ. Μιχάλης Τιβέριος ότι αυτό το
στοιχείο είναι ιδιαίτερα αξιολογήσιμο.
«Μπορεί να ήταν ξύλινο αλλά να είχε
επένδυση από πολύτιμα υλικά (φύλλα
χρυσού ή αργύρου, κομμάτια ελεφαντόδοντου),
τα οποία δεν βρέθηκαν επειδή τα πήραν
οι τυμβωρύχοι» εξηγεί. Συνεχίζοντας
σημειώνει πως ξεχνάμε σήμερα ότι τότε
γίνονταν τόσα έξοδα για τόσο ωραίες
μνημειακές κατασκευές και μετά σκεπάζονταν
με χώμα. Διαφορετική αντίληψη... Τα έκαναν
για να τα σκεπάσουν! Πόσο περίεργο
ακούγεται στον αφρό των ημερών εν έτει
2014... «Μόνον ο νεκρός και οι θεοί του
Κάτω Κόσμου τα απολάμβαναν»
παρατηρεί.
Πολλά κτερίσματα...
Το υπουργείο Πολιτισμού
και η ανασκαφική ομάδα ανακοίνωσαν ότι
«εντός και εκτός του τάφου βρέθηκε
ο σκελετός του νεκρού». Η διατύπωση
αυτή έχει ήδη εγείρει ερωτήματα, καθώς
αφήνει περιθώρια σε αρχαιολόγους να
σκεφθούν, με δεδομένο ότι ο τάφος είναι
διαταραγμένος, ακόμη και το ότι μπορεί
τα οστά να ανήκουν σε περισσότερους από
έναν νεκρούς.
Ωστόσο επίσημες πηγές
αναφέρουν ότι ο σκελετός βρέθηκε σχεδόν
ακέραιος -«δεν του λείπει κάτι»
-, είναι σπασμένη η λεκάνη (πύελος), αλλά
«ανασυντίθεται σχετικά εύκολα».
Οπως συμπληρώνουν, «είναι ο σκελετός
ενός», για να σημειώσουν ότι τα οστά
συνελέγησαν με προσοχή, μαζί με το χώμα.
«Προστατεύθηκαν» άμεσα ώστε να μην
εκτεθούν στο φως και στις νέες συνθήκες
έξω από το χώμα, ενώ ελήφθησαν μέτρα για
να μειωθεί ο κίνδυνος επιμολύνσεων, και
μεταφέρθηκαν στο Μουσείο της Αμφίπολης.
Ο κ. Τιβέριος μιλώντας
στο «Βήμα» επισημαίνει ότι οι
διαστάσεις του ξύλινου φερέτρου
ταιριάζουν σε έναν νεκρό. Η ανασκαφική
ομάδα έχει αναφέρει ότι εντός του τάφου
(μήκους 3,23 μ. και πλάτους 1,56 μ.) δημιουργήθηκε
μια επιμήκης βάθυνση μήκους 2,35 μ. και
πλάτους 0,54 μ., όπου τοποθετήθηκε το
ξύλινο φέρετρο. Οπως λέει ο κ. Τιβέριος,
αν και το μήκος είναι μεγάλο, «παραπέμποντας
ενδεχομένως στην ύπαρξη πολλών
κτερισμάτων», το πλάτος καθιστά
«σχεδόν απίθανο να υπήρχαν δύο
νεκροί». Πάντως για όλα αυτά θα
απαντήσει «η ανθρωπολογική έρευνα,
δίνοντας στοιχεία και για την ηλικία
και για το φύλο».
Η ανασκαφή συνεχίζεται
Η πρώτη φάση της ανασκαφής
στον τάφο Καστά ολοκληρώθηκε, όπως
τόνισε σε δημόσια παρέμβασή της η
επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας κυρία
Κατερίνα Περιστέρη. Ωστόσο συμπλήρωσε
ότι «η ανασκαφή δεν έχει σταματήσει,
θα συνεχίσουμε γιατί ακόμη η περίβολος
μάς διαφυλάσσει πολλά μυστικά».
Εκτιμά ότι ο όγκος και
η ποιότητα του μνημείου συνάδουν με
κατασκευή για ήρωα. Μετά την ανεύρεση
σκελετού, η κυρία Περιστέρη εξέφρασε
την άποψη, σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά
κατά την ενημέρωση των δημοσιογράφων
την περασμένη Τετάρτη, ότι πρόκειται
για ανδρική ταφή - επιφανής Μακεδόνας,
ίσως στρατηγός, σε συνδυασμό με τον
λέοντα στην κορυφή του Καστά. Πάντως, η
γενική γραμματέας του υπουργείου κυρία
Λίνα Μενδώνη και η υπεύθυνη
επικοινωνίας για την ανασκαφή κυρία
Αννα Παναγιωταρέα κράτησαν αποστάσεις,
αναμένοντας να «μιλήσουν» η επιστήμη
της ανθρωπολογίας και η μελέτη των
στοιχείων. Παράλληλα η κυρία Περιστέρη
αρνήθηκε ότι είχε μιλήσει επανειλημμένως
για ασύλητο τάφο, επιμένοντας ότι είχε
αναφέρει πως λόγω των τοίχων σφράγισης
και της επίχωσης με άμμο θα ήταν δύσκολο
το έργο των τυμβωρύχων.
Ερωτήματα: Ο λέων και
το δεύτερο κεφάλι της σφίγγας
Η διακόσμηση που είχε
το ξύλινο φέρετρο, όπως λέει ο καθηγητής
κ. Μιχάλης Τιβέριος, περιλαμβάνει τυπικά
ταφικά διακοσμητικά στοιχεία, όπως
γυάλινους οφθαλμούς, ιωνικό κυμάτιο,
διακοσμητικούς «αστραγάλους», τετραγωνίδιο
και φύλλο άκανθας. Από τα στοιχεία αυτά
της διακόσμησης θα μπορούσε άραγε να
συνάγεται συμπέρασμα για το φύλο του
νεκρού; «Οχι. Είναι τυπικά μοτίβα τα
οποία διακοσμούσαν κιβώτια, κύστες»
τονίζει.
Επίσης ο κ. Τιβέριος
επισημαίνει ότι αποδέχεται την άποψη
του αρχιτέκτονα της ανασκαφικής ομάδας
ότι το γνωστό λιοντάρι της Αμφίπολης
βρισκόταν στην κορυφή του λόφου Καστά.
Θεωρεί ότι ο τύμβος, ο «αναλημματικός
τοίχος» και το λιοντάρι σχετίζονται με
το ταφικό μνημείο το οποίο ανέδειξε η
ανασκαφή και έχει μοναδικά χαρακτηριστικά
(καρυάτιδες, σφίγγες, ψηφιδωτό). Θυμίζει
μάλιστα ότι θραύσματα της χαίτης του
λέοντος βρέθηκαν κοντά στις σφίγγες,
στην είσοδο του ταφικού μνημείου...
Ερωτήματα που μένει να
απαντηθούν αφορούν μεταξύ άλλων την
απουσία «πλούσιων» κινητών ευρημάτων,
τι έγινε το δεύτερο κεφάλι της σφίγγας,
σε ποια χρονική στιγμή δημιουργήθηκε
η επίχωση με άμμο και μπήκαν οι σφραγιστικοί
τοίχοι σε σχέση με το υπόλοιπο μνημείο,
αλλά και πότε κατασκευάστηκε ο
κιβωτιόσχημος τάφος...
ΠΗΓΗ: Εφημερίδα ΤΟ
ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 16 Νοεμβρίου 2014
