Νέος
διχασμός για την Αμφίπολη
Της
Μπίτσικα Παναγιώτας
Πολλά
νέα στοιχεία στην παρουσίαση του
ανασκαφικού έργου στον λόφο Καστά, όπως
το ανάγλυφο με τον στρατιωτικό που
προΐσταται πομπής στρατιωτών, τον οποίο
ταυτίζουν με το πρόσωπο του Μεγάλου
Αλεξάνδρου
Ξεκινά
η νέα μάχη της Αμφίπολης ή, αλλιώς, ένας
διαφορετικός κύκλος αμφισβητήσεων ως
προς τα συμπεράσματα των μελετητών που
περιγράφουν στοιχεία της «ταυτότητας»
του μνημείου στον Τύμβο Καστά. Αυτή τη
φορά ο επιστημονικός διάλογος ζωηρεύει
πάλι, με αρχαιολόγους οι οποίοι δεν
έχουν πειστεί για τις συσχετίσεις των
νέων αναγλύφων με το ταφικό μνημείο και
με το βάθρο του λέοντα.
Φωτιές
έχουν ανάψει στην επιστημονική κοινότητα
και οι υποθέσεις των μελετητών για τις
παραστάσεις τις οποίες οι ανασκαφείς
συνδέουν όχι απλώς με τον Ηφαιστίωνα
αλλά και με τον Μέγα Αλέξανδρο τόσο
τυπολογικά όσο και με βάση στοιχεία της
τεχνοτροπίας τους. Αντιθέτως, φαίνεται
να αποδυναμώνεται πλέον η αμφισβήτηση
επί της χρονολόγησης του μνημείου,
τουλάχιστον ως προς την όλη κατασκευή
μαζί με την καμάρα - η επιχειρηματολογία
περί ρωμαϊκού μνημείου φαίνεται ότι
καταρρέει. Τα αρχαιολογικά δεδομένα ως
προς τη χρονολόγηση στο τελευταίο
τέταρτο του 4ου αιώνα π. Χ. είναι πλέον
«δεμένα», με την πρώτη ραδιοχρονολόγηση
- πραγματοποιήθηκε από την ομάδα των
γεωλογικών και γεωφυσικών ερευνών του
ΑΠΘ - δείγματος ξυλάνθρακα (αποκαΐδι)
που είχε χρησιμοποιηθεί, σύμφωνα με
τους μελετητές, κατά τη διάρκεια της
κατασκευής της θόλου (καμάρας).
Μετά
τις επίσημες ανακοινώσεις της ανασκαφικής
ομάδας, με επικεφαλής την κυρία Κατερίνα
Περιστέρη, στην 29η Αρχαιολογική
Συνάντηση του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), αν μη τι άλλο αξίζει
να ξεδιπλωθεί με επιστημονικό ήθος και
ύφος η αντιπαράθεση ιδεών και απόψεων
- τι πιο δημιουργικό άλλωστε.
Συσχετίσεις
Νέα
ανάγλυφα βρέθηκαν πλησίον του ταφικού
μνημείου, περίπου 120 μέτρα δυτικά του.
Η κυρία Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά,
ομότιμη καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας
στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, δεν πείθεται
από τις υποθέσεις εργασίας των μελετητών
οι οποίοι έχουν συσχετίσει τα ανάγλυφα
αυτά με το βάθρο του λέοντα, και μάλιστα
αποδίδουν στο πρόσωπο του Μ. Αλέξανδρου
μια απεικόνιση άνδρα στρατιωτικού. «Δεν
είναι βέβαιη ούτε η συσχέτιση των
αναγλύφων με το βάθρο του λέοντα ούτε
και οι ταυτίσεις των προσώπων»
τονίζει μιλώντας στο «Βήμα».
Οσον
αφορά το ζήτημα του προσώπου στο οποίο
ήταν αφιερωμένο το μνημείο, η κυρία
Κοκκορού-Αλευρά κρίνει ότι παραμένει
«ένα μεγάλο ερωτηματικό». Οπως
παρατηρεί, «περιμένουμε καλύτερη
τεκμηρίωση και τη συστηματική δημοσίευση
των επιγραφικών στοιχείων».
Ως
προς τη χρονολόγηση του μνημείου πάντως
σημειώνει ότι «υπάρχουν πλέον περισσότερες
ενδείξεις αναφορικά με την κατασκευή
του στο τελευταίο τέταρτο του 4ου - αρχές
3ου π.Χ. αιώνα». Παράλληλα χαρακτηρίζει
«θετικό στοιχείο» το ότι προχωρούν οι
γεωφυσικές, γεωλογικές και σεισμολογικές
έρευνες, οι οποίες «θα δώσουν επιπλέον
στοιχεία και πιο συγκεκριμένες
πληροφορίες».
«Τυμβοποίηση»
Τάραξε
τα νερά πολλαπλώς η επιστημονική ομάδα
των γεωφυσικών και γεωλογικών ερευνών
του ΑΠΘ - συντονιστής ήταν ο καθηγητής
κ. Γρηγόρης Τσόκας και συμμετείχαν
οι κ.κ. Παναγιώτης Τσούρλος, Γιώργος
Βαργεμέζης, Γιώργος Συρίδης, Σπύρος Β.
Παυλίδης, Αλέξανδρος Χατζηπέτρος και
Ηλίας Φίκος. Πέρα από τη χρονολόγηση
του ταφικού μνημείου, προσδιόρισαν,
όπως και ο πολιτικός μηχανικός της
ανασκαφικής ομάδας κ. Δημήτρης Εγγλέζος,
ότι ο λόφος είναι... τυμβοποιημένος,
δηλαδή έγιναν τεχνητές επιχώσεις επί
φυσικού λόφου.
Ως
προς τις χρονολογήσεις, ο κ. Τσόκας
επισημαίνει μιλώντας στο «Βήμα»:
«Χρονολογήθηκαν δείγματα εδαφών
αλλά και καμένου ξύλου με τη μέθοδο του
άνθρακα-14 . Κάποια αποκαΐδια, σύγχρονα
της κατασκευής της θόλου, ανάγονται στο
315 π.Χ. (±30), δηλαδή δείχνουν στο τελευταίο
τέταρτο του 4ου π. Χ. αιώνα». Μάλιστα
ο κ. Τσόκας σημειώνει ότι η χρονολόγηση
του ξύλου ταυτίζεται με τη χρονολόγηση
της θόλου, με δεδομένο ότι για την
κατασκευή οι αρχαίοι έσκαψαν όρυγμα,
έδρασαν το ταφικό μνημείο και το
ξανασκέπασαν. «Χρησιμοποίησαν την
τεχνική της "εκσκαφής και επαναχωμάτωσης"»
σημειώνει. Οι έρευνες συνεχίζονται και
η ομάδα θα χρονολογήσει και άλλα δείγματα.
Παράλληλα
οι γεωφυσικές έρευνες με καινοτόμες
τομογραφικές τεχνικές τις οποίες
ανέπτυξε το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης
Γεωφυσικής του ΑΠΘ, διευθυντής του
οποίου είναι ο κ. Τσόκας, κατέδειξαν ότι
«υπάρχουν δομές στο εσωτερικό του
τύμβου που χρήζουν ανασκαφικής
διερεύνησης. Εχουμε επεκτείνει την
έρευνα και πέρα από τον τύμβο, στα
χωράφια». Οπως σημειώνει ο κ. Τσόκας,
τα σημεία ενδιαφέροντος ως προς την
ύπαρξη δομών στο εσωτερικό του τύμβου
είναι κοντά στο μνημείο το οποίο έχει
αποκαλυφθεί με τη μεγάλη καμάρα των 24
μέτρων.
Αξίζει
να σημειωθεί ότι ο κ. Ευάγγελος
Καμπούρογλου, γεωλόγος του ΥΠΠΟΑ ο
οποίος συνεργάστηκε με την κυρία
Περιστέρη για ορισμένο χρονικό διάστημα
στις ανασκαφές και αποχώρησε, ανακοίνωσε
μεταξύ άλλων ότι στο εσωτερικό του
ταφικού μνημείου οι επιχώσεις, με βάση
δείγματα που είχε συλλέξει, χρονολογούνται
στο 70 π. Χ.
Στη
φωτογραφία νέα ανάγλυφα ευρήματα,
όπου εικάζεται ότι παριστάνεται ο Μέγας
Αλέξανδρος
Η
εκτίμηση του ειδικού στη γλυπτική που
παρουσιάστηκε στο συνέδριο
Ο
Αλέξανδρος σε νεκρική πομπή για τον
Ηφαιστίωνα
Η
αναφορά που έχει προκαλέσει αμφισβητήσεις
αφορά την εκτίμηση του ειδικού στη
γλυπτική κ. Αντόνιο Κόρσο ότι ο
άνδρας που οδηγεί την πορεία των
στρατιωτών σε ανάγλυφο με στρατιωτική
μακεδονική εικονογραφία - αποκαλύφθηκε
πρόσφατα και, σύμφωνα με τους ανασκαφείς,
ήταν στο βάθρο του λεόντα - αποτυπώνει
πορτρέτο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Υπήρξαν
επίσης αρχαιολόγοι κατά την παρουσίαση
οι οποίοι προσδιόρισαν ως αναθηματική
στήλη το ανάγλυφο.
Οπως
επισημαίνει ο κ. Κόρσο μιλώντας στο
«Βήμα», τόσο το μέγεθος του αναγλύφου
(είναι πολύ μεγάλο) όσο και η ποιότητά
του (υψηλή) αποκλείουν το ενδεχόμενο να
είναι απλή αναθηματική στήλη. Επίσης,
τονίζει ότι το ανάγλυφο αναπαριστά
νεκρική πομπή στρατιωτών για τον
Ηφαιστίωνα. Μάλιστα θεωρεί ότι ένα
θραύσμα ανάγλυφου κεφαλιού που υπάρχει
στο Λούβρο - προέρχεται από την Αμφίπολη,
εξηγεί - κρίνει ότι είναι τμήμα του
αναγλύφου που βρέθηκε κοντά στο μνημείο
Καστά και ότι μοιάζει πολύ με το κεφάλι
του νεαρού άνδρα που υπάρχει στη στήλη
η οποία βρίσκεται στο μουσείο της
Θεσσαλονίκης και έχει την επιγραφή
ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΙ ΗΡΩΙ... Επιμένει
επιπλέον στην ταύτιση του στρατιωτικού
που προΐσταται της πομπής με το πρόσωπο
του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο ανάγλυφο το
οποίο απεικονίζει, κατά τους ανασκαφείς,
μακεδόνες στρατιώτες, σάρισες, ασπίδες,
μακεδονικό κράνος.
Σύμφωνα
με τον υπεύθυνο αρχιτέκτονα της ανασκαφής
κ. Μιχάλη Λεφαντζή, η κατασκευή του
μνημείου είναι ενιαία με την καμάρα και
τοποθετείται τον 4ο π.Χ. αιώνα. Οπως
εξηγεί στο «Βήμα», κατασκευάστηκε πρώτα
η κιβωτιόσχημη θήκη και στη συνέχεια η
υπόλοιπη κατασκευή. Σε δεύτερη οικοδομική
φάση μπήκε η μακεδονική θύρα. Τότε το
υπέρθυρο έγινε κατώφλι από τη μέσα
πλευρά, το οποίο σώζει το ιωνικό κυμάτιο
που είχε και ετέθη η μαρμάρινη οροφή.
Το επιστύλιο διαμορφώθηκε κατά την
κατασκευή της θύρας για λόγους καλύτερης
αντιστήριξης του θυραίου τοίχου. Μετ'
επιτάσεως λέει ότι όλα έχουν μελετηθεί
και περιγραφεί με ακρίβεια και γι' αυτό
δεν χωρούν εύκολες κρίσεις...
ΠΗΓΗ:
ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
