Μοναδικό
και μακεδονικό
το
μνημείο της Αμφίπολης,
ξεδιπλώνει
τα μυστικά του.
Οι ειδικοί
συμφωνούν σε δύο σημεία μετά τα νέα
ευρήματα
Της
Μπίτσικα Παναγιώτας
Η αρχαιολογική σκαπάνη
στην Αμφίπολη, στον μνημειώδη τύμβο
Καστά, μοιάζει να συναντά τον Πλάτωνα
στους «Νόμους» του (ΙΒ, 947d-948a) αλλά κάθε
της χτύπημα στο παρελθόν των 2.300 ετών
εκπλήσσει. Είναι που τα ευρήματα στον
λόφο δίνουν την αίσθηση ενός «παραδείγματος»
πρωτόγνωρων χαρακτηριστικών ή και
γόνιμης πολιτισμικής σύνθεσης: Σφίγγες,
Καρυάτιδες, ο μεγαλύτερος γνωστός ως
σήμερα τύμβος στην Ελλάδα, τεράστιος
περίβολος.
Επανέρχεται η πλατωνική
περιγραφή για το πώς ορίζεται ένας
μακεδονικός τάφος: «Ο τάφος τους θα
οικοδομηθεί σε σχήμα υπόγειας προμήκους
καμάρας από πωρόλιθους όσο το δυνατόν
ανθεκτικούς και θα έχει κλίνες παράλληλες
τη μία στην άλλη. Εκεί θα εναποθέσουν
τον νεκρό, θα καταχώσουν τον τάφο σε
κυκλικό τύμβο και γύρω του θα δημιουργήσουν
άλσος εκτός από μία πλευρά ώστε να μπορεί
να επεκτείνεται με την προσθήκη νέων
ταφών». Ακούστηκαν πολλά περί
μακεδονικού ή ρωμαϊκού τάφου, περί
λατρευτικού μνημείου, περί μαυσωλείου,
περί... Το συγκρότημα που ανασκάπτεται
στην Αμφίπολη χαρακτηρίζεται από τους
ειδικούς ως εξαιρετικό. Ανεξάρτητα από
τις διαφοροποιήσεις στις απόψεις γύρω
από τη χρονολόγηση ή όσον αφορά την
«τυποποίηση» της μορφής του, η αναμφισβήτητη
βεβαιότητα είναι ότι έχει στοιχεία
μοναδικότητας.
Σύμφωνα με την επικεφαλής
της ανασκαφικής ομάδας, αρχαιολόγο
κυρία Κατερίνα Περιστέρη, τα νέα
ευρήματα ενισχύουν την άποψη ότι
πρόκειται για μακεδονικό τάφο.
Αποκαλύφθηκαν τμήματα από μαρμάρινη
θύρα, της τυπικής μορφής των μακεδονικών
τάφων. Δηλαδή, καταπώς σημείωσε η
ανασκαφική ομάδα, έχουμε θύρα κατασκευασμένη
από μάρμαρο Αλυκής Θάσου - όπως είναι
κατασκευασμένο και όλο το ταφικό
συγκρότημα - με εφηλίδες οι οποίες
μιμούνται την κεφαλή καρφιών, ως είθισται
στις ξύλινες πόρτες. «Οταν εμείς
χρονολογούμε το μνημείο στο τελευταίο
τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα είμαστε απολύτως
σίγουροι τόσο για τον περίβολο όσο και
για τα ευρήματά μας».
Πάντως όσο η ανασκαφή
συνεχίζεται, και σίγουρα μετά την
ολοκλήρωσή της και τη δημοσιοποίηση
όλων των στοιχείων, ο επιστημονικός
διάλογος θα ενταθεί. Μαζί και οι
διαφορετικές εκτιμήσεις και αμφισβητήσεις.
Μιλούν οι πανεπιστημιακοί
«Για πρώτη φορά έχουμε
ένα ενιαίο ταφικό σύνολο»
Ο λόφος Καστά, σύμφωνα
με τους ειδικούς, δεν είναι όλος τεχνητός
με φερτά χώματα. Σε ένα μέρος του υπήρχε
φυσικό ύψωμα. Το ζήτημα είναι να ορισθεί
ποιο κομμάτι είναι φυσικό και ποιο
τεχνητό. Φαίνεται ότι αφού το μνημείο
κατασκευάστηκε, καλύφθηκε από επάνω με
φερτά χώματα και μαζί σκεπάστηκε
νεκροταφείο προηγούμενων περιόδων που
υπήρχε στον λόφο. Σύμφωνα με την ανασκαφική
ομάδα, τοποθετήθηκε επάνω το λιοντάρι,
ο Λέων της Αμφίπολης.
Η μοναδικότητα του
μνημείου αναδεικνύεται από το μέγεθος
και τη μορφή του, όπως λέει στο «Βήμα»
ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας
στο ΑΠΘ κ. Μιχάλης Τιβέριος. Είναι
από εκείνους που έχουν την πεποίθηση
ότι «πρόκειται βασικά για έναν
ιδιαίτερης μορφής μακεδονικό τάφο».
Θεωρεί ότι είναι ταφικό μνημείο με
πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά. «Μοναδικός
ως προς το μέγεθός του», όπως
σημειώνει, ο τύμβος έχει ύψος πάνω από
23 μ. και η διάμετρός του ξεπερνά τα 162 μ.
Επίσης, ο κτιστός περίβολος που ορίζει
τον χωμάτινο τύμβο είναι κατασκευασμένος
με βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και
επιστέψεις από λευκό μάρμαρο Θάσου.
Εχει συνολικό ύψος 3 μ., διάμετρο 1,60 μ.
και περιφέρεια μήκους 497 μ. «Εχουμε
πολλούς τύμβους στην Ελλάδα αλλά έχουν
πολύ μικρότερο μέγεθος. Επίσης, ο
αναλημματικός τοίχος - και όχι περίβολος
- έχει πολύ μεγάλο μήκος» προσθέτει ο
κ. Τιβέριος.
Αξιοσημείωτο εύρημα
οι Σφίγγες
Οσον αφορά τα ιδιαίτερα
μορφολογικά στοιχεία του μνημείου, οι
Σφίγγες στο πρώτο άνοιγμα, επάνω από
την είσοδο, αποτελούν αξιοσημείωτο
εύρημα. Είναι άγνωστες σε εισόδους
μακεδονικών τάφων λένε οι ειδικοί.
Βεβαίως έχουν βρεθεί Σφίγγες σε ταφικά
μνημεία από τα αρχαϊκά χρόνια, σε
επιτύμβιες στήλες στην Αττική και αλλού,
όχι όμως σε μακεδονικούς τάφους.
Αποκαλύφθηκαν με την αφαίρεση των λίθων
από τον τοίχο σφράγισης. Σύμφωνα με τα
στοιχεία που έχει δώσει η ανασκαφική
ομάδα, το ύψος των αγαλμάτων των Σφιγγών
από μάρμαρο Θάσου είναι 1,45 μ. ενώ το
συνολικό ύψος με τις κεφαλές υπολογίζεται
ότι θα έφθανε τα περίπου δύο μέτρα. Κατά
τη διάρκεια των εργασιών βρέθηκαν
τμήματα των φτερών τους που ήταν ένθετα
στους κορμούς και τμήμα από τη ράχη του
αγάλματος του Λέοντος. «Τόσο οι
Σφίγγες όσο και ο Λέων φαίνεται να
προέρχονται από το ίδιο εργαστήριο»
έχει επισημανθεί επισήμως. Δεν είναι
λίγοι εκείνοι πάντως που έσπευσαν να
συνδέσουν τις Σφίγγες με επιρροές από
την Ανατολή...
Παράλληλα, η διάταξη
της δεύτερης εισόδου με τις Καρυάτιδες
προσδιορίζει το μνημείο ως εξέχον,
ιδιαίτερης σπουδαιότητας. Μπροστά από
τον δεύτερο διαφραγματικό τοίχο
αποκαλύφθηκαν δύο εκφραστικότατες
Καρυάτιδες, ύψους 2,27 μ. Φορούν μακρύ
χιτώνα, κροσσωτό ιμάτιο με πλούσιες
πτυχώσεις, φέρουν κοθόρνους ενώ «τα
ακροδάχτυλα των ποδιών τους έχουν
αποδοθεί με εξαιρετική λεπτομέρεια»
όπως σημείωσαν οι ανασκαφείς. Πατούν
επάνω σε βάθρα, το ύψος των οποίων είναι
1,40 μ., έχουν πλάτος 1,36 μ. και πάχος 72
εκατοστά. Το συνολικό ύψος βάθρου και
αγαλμάτων είναι 3,67 μ.! Αν και έχουν βρεθεί
πάντως Καρυάτιδες σε τάφους και λατρευτικά
μνημεία, ουδέποτε έχουν εντοπισθεί στην
είσοδο μακεδονικού τάφου επισημαίνουν
οι ειδικοί.
Η αποκάλυψη τμημάτων
μαρμάρινης θύρας ήταν «αναμενόμενο»
στοιχείο για όσους εγγράφουν το μνημείο
στους μακεδονικούς τάφους. Στα κοινά
χαρακτηριστικά του είναι τα θυρώματα,
η καμάρα, ο δρόμος μπροστά για την είσοδο
κάποιου. Ως προς το μέγεθος πάντως, οι
συγκρίσεις με άλλους μακεδονικούς
τάφους μπορεί να γίνουν με βάση το μήκος
και το πλάτος του. Προσώρας, για το ταφικό
μνημείο στον λόφο Καστά είναι γνωστό
μόνο το πλάτος των χώρων, περίπου 4,5 μ.,
ενώ ακόμη το μήκος του δεν έχει ορισθεί
καθώς βρίσκονται σε εξέλιξη οι ανασκαφικές
εργασίες.
«Χαρακτηρίζεται από
τεχνική αρτιότητα»
Έχει ενδιαφέρον, αν και
με λιτές διατυπώσεις, τι απάντησε σχετικά
με τη μοναδικότητα του μνημείου ο
αναπληρωτής καθηγητής Κλασικής
Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ και ανασκαφέας
της Βεργίνας από το 1958 κ. Παναγιώτης
Φάκλαρης. «Είναι μοναδικό
επειδή για πρώτη φορά έχουμε ένα ενιαίο
ταφικό σύνολο - υπάρχει ένας τεράστιος
τύμβος που ορίζεται από έναν πολύ
επιμελημένο περίβολο μήκους μισού χλμ.,
ένα σπουδαίο επιτάφιο μνημείο, το
Λιοντάρι και ένας τάφος με πολλές
ιδιαιτερότητες» σημειώνει.
Ως προς τον τρόπο κατασκευής του
επισημαίνει ότι «το ταφικό
μνημείο χαρακτηρίζεται από τεχνική
αρτιότητα».
Λέει ότι «έχει πολλά κοινά
χαρακτηριστικά που απαντούν σε άλλους
μακεδονικούς τάφους».
Ο κ. Φάκλαρης δηλώνει
στο «Βήμα» ότι «το ταφικό μνημείο
στον Καστά είναι μακεδονικός τάφος».
Του ζητήσαμε να μας πει αν υπάρχουν
παραδείγματα τέτοιου μεγέθους και ποιοι
κατά σειρά μεγέθους είναι οι έως σήμερα
γνωστοί μακεδονικοί τάφοι: «Δεν
γνωρίζουμε τις ακριβείς διαστάσεις του
τάφου. Ως προς το πλάτος, που έχει γίνει
γνωστό, δεν βρίσκεται στην πρώτη σειρά
των μακεδονικών τάφων. Οι μεγαλύτεροι
μακεδονικοί τάφοι είναι ο λεγόμενος
τάφος της Ευρυδίκης στη Βεργίνα, ο τάφος
Δ' της Πέλλας, των Γιαννιτσών, ο τάφος
του πνευματικού κέντρου στη Βεργίνα,
του Λαγκαδά, του λεγόμενου Φιλίππου της
Βεργίνας και της Κρίσεως στα Λευκάδια».
Στην ερώτηση αν συναντάται
αλλού «σφράγιση» με χώμα απάντησε
αρνητικά σημειώνοντας ότι «στον
Τύμβο Καστά το χώμα εισέρρευσε μετά την
τυμβωρυχία». Για το αν ο περίβολος
έχει άλλον όμοιό του εξήγησε ότι «υπάρχει
παρόμοιος αλλά πολύ μικρότερος σε ταφικό
μνημείο του Αρχοντικού Γιαννιτσών, το
οποίο έχει χαρακτηρισθεί ηρώον από τον
ανασκαφέα του Π. Χρυσοστόμου». Οσο
για το αν βρεθεί επιγραφή, σημείωσε ότι
«θα αποτελέσει ευχάριστη έκπληξη»
καθώς έχουν βρεθεί σε λίγους μακεδονικούς
τάφους: από τους περίπου 110 που έχουν
ανασκαφεί μόνο σε τρεις έχουν βρεθεί
επιγραφές.
Ο Οκταβιανός Αύγουστος
«αντέγραψε» τον Μ. Αλέξανδρο
Μια διαφορετική
προσέγγιση, κρατώντας αποστάσεις από
κάθετες ερμηνείες δεδομένου ότι δεν
έχουν έρθει στο φως τα πλήρη στοιχεία
της ανασκαφής, κάνει ο αρχιτέκτων
μηχανικός κ. Αθανάσιος Νακάσης,
πρόεδρος του ελληνικού τμήματος του
Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και
Τοποθεσιών ICOMOS και επίτιμος διευθυντής
Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων.
Ιδού τι δήλωσε στο
«Βήμα»: «Το εξαιρετικό συγκρότημα
που ανασκάπτεται στην Αμφίπολη θα
μπορούσε να μην αφορά ένα μεμονωμένο
μνημείο αλλά μαυσωλείο με θολωτές
διόδους και ξεχωριστά δωμάτια. Αυτό,
ενδεχομένως, εξηγεί και τις διαφορές
του με τους τυπικούς καμαροσκέπαστους
μακεδονικούς τάφους. Ετσι και αλλιώς,
το μνημείο είναι μια ασυνήθιστη κατασκευή.
Δείχνει προχωρημένες κατασκευαστικές
γνώσεις και μάλλον δεν είναι από τις
πρώτες καμαροσκέπαστες κατασκευές του
είδους, οι οποίες χρονολογούνται όλες
μετά την εκστρατεία του Μεγάλου
Αλεξάνδρου. Η είσοδός του μπορεί να μην
προοριζόταν για μία μόνο ταφή ή να μην
είχε σχέση αποκλειστικά μόνο για ταφές.
Ο τεραστίων διαστάσεων περίβολος πιθανώς
δεν σχετίζεται μόνο με μια ταφή ενώ ο
λέων στην κορυφή σηματοδοτούσε σε κάθε
περαστικό ότι εκεί βρισκόταν κάτι το
εξαιρετικό.
Η κατασκευή αυτή,
συμφώνως και προς τις απόψεις του
διακεκριμένου αρχαιολόγου και ανασκαφέως
της Νεμέας καθηγητή δρος Στέφεν Μίλερ,
θα μπορούσε να συγκριθεί με το μαυσωλείο
του Αυγούστου στη Ρώμη ή και με τον τάφο
του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια,
όπου ετάφησαν ακολούθως και γενιές
Πτολεμαίων, συμφώνως προς τους αρχαίους
συγγραφείς (Παυσανίας, Διόδωρος Σικελός,
Στράβων, Ζηνόβιος, Quintus Curtius). Αλλωστε
μαρτυρείται από αρχαίους συγγραφείς
(Δίων Κάσσιος, Σουετώνιος) και η επίσκεψη
του Αυγούστου (Οκταβιανού) στον τάφο
του Αλεξάνδρου, όπου είχαν ταφεί και οι
Πτολεμαίοι. Δύο χρόνια αργότερα, το 28
π.Χ., ο Οκταβιανός αποφάσισε για τον τύπο
του μαυσωλείου του, ενδεχομένως
επηρεασμένος από τον τάφο του Μεγάλου
Αλεξάνδρου».
Τα πρόσφατα ευρήματα
- Τα θυρόφυλλα και τα ανοίγματα
Τα νέα στοιχεία που
ήρθαν στο φως αναφέρονται σε τμήματα
μαρμάρινης θύρας και στην ύπαρξη στροφέα
- σημείο κρέμασης της θύρας από την
παραστάδα - στη δυτική πλευρά του
θυρώματος. Επίσης, κατά την ανασκαφή,
βρέθηκαν μπροστά από τη θύρα, πίσω από
τις Καρυάτιδες, χάλκινα και σιδερένια
καρφιά. Οπως επεσήμανε η ανασκαφική
ομάδα «δεν είναι δεδομένο ότι "παραπέμπουν
σε φορείο"».
Το άνοιγμα του τρίτου
θυρώματος είναι 1,50 μ. (το πρώτο, όπου
βρίσκονται οι Σφίγγες, και το δεύτερο,
όπου βρίσκονται οι Καρυάτιδες, είναι
και τα δύο 1,67 μ.). Σύμφωνα με ειδικούς,
το άνοιγμα 1,50 μ. είναι «φυσιολογικό»
για δίφυλλη πόρτα, όπως και σε άλλους
μακεδονικούς τάφους. Ποτέ μια θύρα δεν
αναρτάται από έναν μόνο στροφέα και
όπως υποστηρίζουν ειδικοί προφανώς θα
υπήρχε δεύτερος ή και τρίτος. Επίσης,
σύμφωνα με εκτιμήσεις, από οπή που
συνήθως υπάρχει στο κατώφλι μπορεί να
διαπιστωθεί ποιο θύρωμα ήταν το σταθερό
και ποιο το ανοιγόμενο. Αν μάλιστα η
είσοδος και η έξοδος ήταν συχνή, το
ανοιγόμενο τμήμα θα είναι περισσότερο
φθαρμένο. Αν η φθορά ήταν ίδια σημαίνει
ότι δεν γινόταν συχνή χρήση.
Σχετικά με τα καρφιά,
η χρήση τους μπορεί να ποικίλλει. Δεν
παραπέμπουν οπωσδήποτε σε καρφιά ταφικής
κλίνης. Οπως ανακοινώθηκε, στον τέταρτο
διαφραγματικό τοίχο έχει εντοπισθεί
το άνοιγμα σε μεγαλύτερο βάθος από τα
προηγούμενα. Οδηγεί τους τεχνικούς στο
συμπέρασμα ότι το δάπεδο του τέταρτου
χώρου βρίσκεται βαθύτερα από εκείνο
των προηγουμένων, πιθανώς κατά δύο
μέτρα. Αυτό, σύμφωνα με την ανασκαφική
ομάδα, σηματοδοτεί την ύπαρξη σκάλας ή
ράμπας η οποία ξεκινά πιθανώς μετά το
θύρωμα του τρίτου διαφράγματος.
Αξίζει επίσης να
σημειωθεί ότι κατά τη συνέντευξη Τύπου
για τις εξελίξεις της ανασκαφικής
έρευνας την περασμένη Παρασκευή, όταν
η αρχαιολόγος κυρία Κατερίνα Περιστέρη
ρωτήθηκε σχετικά με το αν βρέθηκαν
τμήματα της μαρμάρινης θύρας απάντησε
ότι «το 1913 εδώ υπήρχε μια μονάδα
βουλγαρικού στρατού και δίνονταν μάχες.
Βρίσκουμε ακόμη οβίδες που πιθανόν
προκάλεσαν ζημιά. Ενώ τον 6ο μ.Χ. αιώνα
είχαμε σεισμό 6,8 ρίχτερ που άλλαξε και
τον ρουν του Στρυμόνα, προκαλώντας
επίσης ζημιά και στον τάφο». Οσο για την
τυμβωρυχία, ανέφερε ότι «στα αρχαία
χρόνια ίσως να είχαν μπει τυμβωρύχοι.
Αλλά θα ήταν δύσκολο να έχουν φθάσει
μέσα». Επί του θέματος αυτού η γενική
γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού
κυρία Λίνα Μενδώνη σημείωσε ότι «η
τυμβωρυχία ήταν σύνηθες φαινόμενο στην
αρχαιότητα. Εχουμε ισχυρές ενδείξεις
ότι στα αρχαία χρόνια έγιναν απόπειρες
σύλησης. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε
μέχρι πού έφθασαν».
ΠΗΓΗ: Εφημερίδα ΤΟ
ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 5 Οκτωβρίου 2014
*********************************
ΤΟ
ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ
ΚΑΙ
Ο ΜΙΤΟΣ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ
Οι ενδείξεις
υποδεικνύουν ότι το μνημείο περιέχει
κατά πάσα
πιθανότητα βασιλική ταφή και διατηρεί
αδιάσπαστη
την ενιαία παράδοση όλων των Ελλήνων
Δεν χωράει
αμφιβολία ότι το ταφικό μνημείο, που
ακόμη αποκαλύπτεται στην Αμφίπολη,
είναι έως σήμερα το μεγαλύτερο στον
ελλαδικό -τουλάχιστον- χώρο. Συνεπώς
δικαιολογείται το μεγάλο ενδιαφέρον
με το οποίο παρακολουθούν βήμα-βήμα
την αρχαιολογική έρευνα η κοινή γνώμη
και η επιστημονική κοινότητα τόσο στην
Ελλάδα όσο και στην Οικουμένη. Η καθημερινή
και καταυγαστική δημοσιότητα είναι
φυσιολογική επειδή ανταποκρίνεται στην
έκδηλη μαζική ζήτηση του κοινού.
Εκατομμύρια πολίτες ζητούν πληροφορίες
και τα κάθε μέσα επικοινωνίας στην
κλασική μορφή τους και στο αχανές
διαδίκτυο, διαγκωνίζονται να τις
προσφέρουν. Είναι πελάτες
τους, άλλωστε, οι
ενδιαφερόμενοι. Ετσι, για να τους
δελεάσουν, αναμειγνύουν συχνά τις
υπεύθυνες πληροφορίες με υπερβολές
εικασίες και επιθυμίες. Ο βλακώδης
κομματικός ανταγωνισμός το λιανεμπόριο
του «πατριωτισμού» και η ολοφάνερη
μοχθηρία ορισμένων αρχαιολόγων
συσκοτίζουν την εικόνα, που, ωστόσο,
ολοένα εμπλουτίζει εντυπωσιακά η πρόοδος
της πολύμοχθης και πολύπλοκης επιστημονικής
ανασκαφής. Ελληνες αεί παίδες! Εν
προκειμένω υπενθυμίζεται ότι:
* Το μνημείο της
Αμφίπολης ανήκει στον Ελληνισμό και
στην Οικουμένη. Δεν θα μπορούσε ποτέ να
ανήκει σε κόμματα. Αυτά δεν χρειάζονται
κι άλλη γελοιοποίηση.
* Είναι ύβρις προς
την Ιστορία ο βάρβαρος πανηγυρισμός
«πατριωτών» ότι το μνημείο της Αμφίπολης
«αποδεικνύει την ελληνικότητα της
Μακεδονίας». Δηλαδή, σε ποια γλώσσα ο
Αλέξανδρος διάβαζε κάθε βράδυ την Ιλιάδα
του Ομήρου, άκουσε τα μαθήματα
του Αριστοτέλη, αφιέρωσε τα λάφυρα
του Γρανικού στην Παλλάδα Αθηνά και
διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό στην
Οικουμένη; Σε ποια γλώσσα ο Ευριπίδης
έγραψε το 408 π.Χ. στη Μακεδονία τις Βάκχες
του και τις δίδαξε στο θέατρο των
Αιγών; Σε ποια γλώσσα χάραξε τα νομίσματα
όλων των Μακεδόνων βασιλέων και τις
επιγραφές σε χιλιάδες μάρμαρα, επιτύμβια,
ναούς αγγεία της μακεδόνικης γης
* Καθηγητές
Αρχαιολογίας επετέθησαν, επίσης το 1977
στον συνάδελφο τους Μανόλη Ανδρόνικο
όταν απεκάλυψε τον τάφο του βασιλέως
των Μακεδόνων Φιλίππου Β' στις Αιγές.
Χύμηξε, όμως ο κάλαθος των αχρήστων και
κατάπιε όλες τις ενστάσεις τους. Οχι
τους ίδιους. Αύριο θα καταπιεί ζωντανούς
τους τωρινούς.
Κοντός ψαλμός
αλληλούια. Ως φαίνεται, σε λίγες εβδομάδες
η ανασκαφή θα τεκμηριώσει την ταυτότητα του
μνημείου. Η τελική κρίση εναπόκειται
στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Προς το παρόν,
ισχυρές ενδείξεις υποδεικνύουν ότι το
μνημείο περιέχει κατά πάσα πιθανότητα βασιλική ταφή
και διατηρεί αδιάσπαστη την ενιαία
παράδοση όλων των Ελλήνων. Αλλωστε,
συνέχεται με εξακριβωμένο νεκροταφείο
των αρχαϊκών χρόνων. Αφ' ότου υπάρχει
ανθρώπινη μνήμη στην Ελλάδα,
οι Σφίγγες και οι Καρυάτιδες ήσαν χθόνιες
δυνάμεις. Η Σφίγγα φύλαττε το μεγάλο
μυστικό. Τη συνάντησε και της το έλυσε
ο μυθικός Οιδίπους τον οποίο διασώζουν
οι πρώτες αρχαίες
τραγωδίες μας. Μικρή Σφίγγα επάνω σε
κράνος Μακεδόνα βρήκε και δημοσίευσε
ο Μανόλης Ανδρόνικος στον τάφο του
Φιλίππου Β'. Οι Καρυάτιδες φύλατταν τον
μεγάλο νεκρό. Φυλάττουν τον μυθικό
Κέκροπα, τον πρώτο βασιλέα της Αθήνας
στο Ερεχθείο, δίπλα στον Παρθενώνα, όπου
ο Αλέξανδρος αφιέρωσε τα όπλα των
ηττημένων Περσών γιατί είχαν κάψει τους
πρώτους αρχαϊκούς ναούς της Ακροπόλεως.
Επέγραψε: «Αλέξανδρος Φιλίππου και
οι συν αυτώ Ελληνες πλην Λακεδαιμονίων».
Επί αιώνες αλληλοδιάδοχα τεκμήρια
ξετυλίγουν συναρπαστικά τον μίτο της
αλήθειας στον λαβύρινθο της Ιστορίας.
Στους «Νόμους» του ο Πλάτων περιγράφει
στην Αθήνα πώς πρέπει να ενταφιάζονται
οι ηγεμόνες της ιδανικής πολιτείας.
Σαν να βλέπει την Αμφίπολη, γράφει το
350 π.Χ.:
«Ο τάφος τους
θα κτίζεται κάτω από τη γη σε επιμήκη
θάλαμο από πορώδη λίθο. Εκεί θα εναποθετουν
τον νεκρό, θα κάνουν πάνω μια μεγάλη
τούμπα και θα τη φυτεύουν».
Πράγματι, πωρόλιθοι
δόμησαν τον τάφο της Αμφίπολης και τον
σκέπασε από πάνω μια μεγάλη τούμπα.
Ομως, ποιοι, γιατί και πότε γέμισαν χώμα
τους θαλάμους του;
Το 295 π.Χ. εισέβαλε
στη Μακεδονία ο περίφημος Πύρρος,
βασιλεύς των Μολοσσών, συγγενής της
Ολυμπιάδας. Θαύμαζε τον Αλέξανδρο
και διεκδικούσε να τον διαδεχθεί. Μαζί
του έφερε Γαλάτες μισθοφόρους που
άνοιγαν τους βασιλικούς τάφους άρπαζαν
τα πολύτιμα κτερίσματα και σκόρπιζαν
τα οστά, όπως αναφέρει στο έργο του «Βίοι
Παράλληλοι» ο Πλούταρχος μετά τρεις
αιώνες Οι δε Γαλάται, γένος απληστότατον
χρημάτων όντες επέθεντο των βασιλέων
αυτόθι κεκηδευμένων τους τάφους ορύττειν
και τα μεν χρήματα διήρπασαν, τα δε οστά
προς ύβριν διέρριψαν. Βεβήλωσαν άραγε
και τον τάφο της Αμφίπολης; Μήπως οι
επιχώριοι Μακεδόνες πρόλαβαν τότε και
τον γέμισαν με χώμα για να τον προφυλάξουν;
Θα δούμε.
Το κλειδί του
μεγάλου μυστικού είναι η ασφαλής
χρονολόγηση του μνημείου. Η ανασκαφέας
του, κυρία Περιστέρη, εξέφρασε τη
βεβαιότητα ότι ανήκει στο τελευταίο
τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ., μεταξύ 325-300.
Τούτο έχει ανακοινώσει ήδη σε ανύποπτο
χρόνο σε δύο συνέδρια Αρχαιολογίας και
ουδείς την αμφισβήτησε. Κατόπιν εορτής
και συνεδρίων, την αμφισβητεί δεινά η
πασίγνωστη πια καθηγήτρια Κλασικής
Αρχαιολογίας που ουδέποτε επισκέφθηκε
το μνημείο αλλά επισκέπτεται τακτικά
τη δημοσιότητα. Προς το παρόν, τη βεβαία
χρονολόγηση δεν επιτρέπει κανένα εύρημα
της ανασκαφής από όσα ανακοινώθηκαν.
Οι πτυχώσεις στους χιτώνες των Καρυάτιδων
και άλλα τέτοια σχολαστικά θυμίζουν
τις μανιώδεις συζητήσεις στην Πόλη περί
του Γένους των Αγγέλων παραμονή της
Αλώσεως. Μόνον η μέθοδος του ραδιενεργού
άνθρακα χρονολογεί με αμάχητη ακρίβεια
τα αρχαία σε ξένα
εργαστήρια. Τη χρησιμοποίησε ο Ανδρόνικος
και μόλις προ ημερών την υπαινίχθηκε η
ανασκαφέας της Αμφίπολης. Μακάρι στον
επόμενο θάλαμο να βρεθούν επιγραφές αγγεία κ.ά. Εως
τότε υπομονή, στοιχειώδης σοβαρότητα
και λιτός λόγος απαιτούνται.
Τα γεγονότα
Σε περίπτωση που
πιθανότατα το μνημείο χρονολογηθεί
αδιαμφισβήτητα στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα
π.Χ., ενδιαφέρουν και ίσως οδηγούν στο
μυστικό όσα ιστορικά γεγονότα συνέβησαν μεταξύ 325-300 π.Χ. στη Μακεδονία.
Το 323 π.Χ. πεθαίνει
στη Βαβυλώνα ο Αλέξανδρος σε ηλικία 33
μόλις ετών. Το σκήνωμα του ταριχεύεται και
τοποθετείται στη μνημειώδη βασιλική
για να μεταφερθεί στη Μακεδονία και να ταφεί στις Αιγές.
Στον δρόμο αρπάζει την αρμάμαξα ο
σατράπης της Αιγύπτου Πτολεμαίος ο Λάγου και τη
μεταφέρει στην Αλεξάνδρεια, όπου κατά
πάσα πιθανότητα ενταφιάζει τον μεγάλο
νεκρό. Ο εμφύλιος πόλεμος των επιγόνων
έχει αρχίσει τρομερός και ο Πτολεμαίος
παρουσιάζεται επίσημα ως φύλακας
του Αλεξάνδρου ώστε να αναγνωρισθεί ως
διάδοχος του. Οταν πέθανε ο Αλέξανδρος, η
Ρωξάνη, πριγκίπισσα της Οξυανής στο
σημερινό Αφγανιστάν, η πρώτη και πιο
αγαπημένη από τις τρεις συζύγους του
Μακεδόνα κοσμοκράτορα ήταν έγκυος οκτώ
μηνών. Γέννησε αγόρι,
το οποίο αμέσως η συνέλευση των ενόπλων
Μακεδόνων ανεκήρυξε Βασιλέα των Μακεδόνων
με το όνομα Αλέξανδρος Δ'. Ουδείς
επίγονος τον αμφισβήτησε. Ολοι τους
όμως διεξεδίκησαν την επιτροπεία του
νηπίου βασιλέως και, μέσω αυτής την
εξουσία. Γι' αυτό ταυτόχρονα ανεκήρυξαν
συμβασιλέα του τον Φίλιππο Γ τον
Αρριδαίο, πρεσβύτερο ετεροθαλή αδελφό
του Μ. Αλεξάνδρου, άνδρα τελείως άβουλο,
τον οποίο χειραγωγούσε η νεαρή σύζυγος
του Ευρυδίκη. Η σκηνή του δράματος
άνοιξε. Η Ρωξάνη πήρε μωρό τον Αλέξανδρο
Δ' και κατέφυγε στην Πέλλα κοντά στην
πεθερά της Ολυμπιάδα για ασφάλεια.
Εκεί, όμως
εκμεταλλεύθηκε την ευκαιρία ο Κάσσανδρος.
Φιλόδοξος μεγαλεπήβολος και
ικανότατος ήταν
αδίστακτος. Μισούσε τον Μ. Αλέξανδρο,
που τον είχε ταπεινώσει στην Περσία.
Εμφανίσθηκε προστάτης και οιονεί
επίτροπος του νηπίου Βασιλέως ώστε να
ασκεί ο ίδιος τη βασιλική εξουσία. Το
ίδιο, ωστόσο, διεκδικούσε και η τρομερή
Ολυμπιάδα. Ξέσπασε η σύγκρουση. Η
Ολυμπιάδα προσέφυγε στον αδελφό της
βασιλέα των Μολοσσών στην Ηπειρο, όπου
το 317 π.Χ. κάλεσε τη Ρωξάνη με τον εγγονό
της Αλέξανδρο Δ' και εν ονόματι αυτού
εισέβαλε στη Μακεδονία το 316 π.Χ. Νίκησε
τον συμβασιλέα Φίλιππο Γ' τον Αρριδαίο
και τον εξετέλεσε μαζί με τη σύζυγο του
Ευρυδίκη. Στην Πύδνα, όμως, την πολιόρκησε
ο Κάσσανδρος και του παραδόθηκε. Αρνήθηκε
την προσφορά του να φύγει κρυφά. Ηταν
πια γριά και πολύ υπερήφανη. Καταδικάσθηκε
εις θάνατον.
Όταν το εκτελεστικό
απόσπασμα εισήλθε στο ανάκτορο της η
γηραιά μητέρα του Αλεξάνδρου, φορώντας την
πορφύρα και υποβασταζόμενη από τις
θεραπαινίδες της βάδισε κατ΄ επάνω του.
Οι Μακεδόνες οπλίτες υποχώρησαν! Τελικά
τη λιθοβόλησαν οι συγγενείς των 200
στρατιωτών που η ίδια είχε θανατώσει.
Ο Κάσσανδρος
έθαψε με βασιλικές τιμές στις Αιγές τον
Φίλιππο Γ΄ Αρριδαίο και τη βασίλισσα
σύζυγο του Ευρυδίκη. Ανακηρύχθηκε
επίτροπος και προστάτης του μικρού
Αλεξάνδρου Δ', τον οποίο περιόρισε στην
Αμφίπολη μαζί με τη Ρωξάνη «για ασφάλεια».
Στην πραγματικότητα τους κρατούσε
ενέχυρο για τη νομιμότητα της εξουσίας
του έναντι των επιγόνων τα επόμενα επτά
χρόνια. Γι' αυτό, επί πλέον, νυμφεύθηκε
την αδελφή του Μ. Αλεξάνδρου Θεσσαλονίκη.
Αλλά το 310 π.Χ. επέδραμε εναντίον του ο
Πτολεμαίος της Αιγύπτου με τη δικαιολογία
ότι θέλει να απελευθερώσει και να
αποκαταστήσει στα βασιλικά δικαιώματα
του τον νεαρό πια βασιλέα Αλέξανδρο Δ'
που εισερχόταν στην εφηβεία των βασιλικών
παίδων. Τότε, το 309 π.Χ., ο Κάσσανδρος
διέταξε και δολοφονήθηκαν μυστικά στην
Αμφίπολη ο Αλέξανδρος Δ' και η μητέρα του βασίλισσα
Ρωξάνη.
Διαφορετικές
γνώμες
Οι διάφοροι
αρχαίοι ιστορικοί, που, όμως έγραψαν
έπειτα από αιώνες διατυπώνουν διαφορετικές
γνώμες αν και όλοι συμφωνούν στη
δολοφονία. Διασταυρώνοντας όλους αυτούς
το 1995 ο Βρετανός ιστορικός Νίκολας Χάμοντ
βεβαιώνει ότι ο Κάσσανδρος προκειμένου
να διατηρήσει την επιτροπεία
Ο Ανδρόνικος όμως
επέμενε μέχρι τέλους ότι δίπλα στον
Φίλιππο Β' ανακάλυψε απλώς τον «τάφο
του πρίγκιπος» που ουδέποτε ονόμασε
Αλέξανδρο Δ'. Λάρνακα ή ίχνη της Ρωξάνης
δεν βρήκε. Πού ετάφη η θρυλική βασίλισσα;
Ηταν δυνατόν να τη χωρίσουν στον τάφο
από τον μοναχογιό της Κρύβει κάποια
απάντηση το μνημείο της Αμφίπολης Γιατί
τον τόπο του οι ντόπιοι περίοικοί του
ονόμαζαν επί γενεές «της Ρωξάνης»;
Υπομονή. Λίγες
εβδομάδες απομένουν πια.
ΠΗΓΗ: Εφημερίδα
REAL NEWS 5 Οκτωβρίου 2014
