ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΣΚΟΠΙΑΝΟΥ
Οι
θέσεις Αθήνας και Σκοπίων και οι κινήσεις
του Μάθιου Νίμιτς,
που
αισιοδοξεί ότι θα επέλθει συμφωνία
μέχρι το καλοκαίρι.
Του
ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΕΛΛΙΣ
Στα
Ηνωμένα Εθνη επικρατεί μια πρωτόγνωρη
αισιοδοξία για τις προοπτικές επίλυσης
του ζητήματος της ονομασίας της ΠΓΔΜ.
Υπό αυτό το πρίσμα, ο Μάθιου Νίμιτς
εμφανίζεται αποφασισμένος να
εντατικοποιήσει τις συνομιλίες και
θέτει ως στόχο την επίτευξη συμφωνίας
μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων μέχρι τον
Ιούνιο του 18.
Οσοι
γνωρίζουν τον έμπειρο δικηγόρο και
πρώην διπλωμάτη, τον περιγράφουν για
πρώτη φορά μετά πολλά χρόνια -ασχολείται
με το θέμα από το 1994, αρχικά ως εκπρόσωπος
των ΗΠΑ και στη συνέχεια μετά τον θάνατο
του Σάιρους Βανς ως
μεσολαβητής του ΟΗΕ- πολύ αισιόδοξο από
το σκηνικό που δημιουργείται και
πεπεισμένο ότι μπορεί να υπάρξει
συμφωνία. Η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. τον
Ιούνιο και η αντίστοιχη του ΝΑΤΟ στις
αρχές Ιουλίου οριοθετούν το άτυπο
χρονοδιάγραμμα εντός του οποίου θα
εξελιχθεί η πρωτοβουλία του.
Ο
κ. Νίμιτς θα κινηθεί προσεκτικά. Σε αυτή
τη φάση δεν προτίθεται να καταθέσει
συγκεκριμένη ονομασία. Σε κάθε περίπτωση,
θεωρείται ως δεδομένο ότι αυτή θα είναι
σύνθετη, πιθανότατα με γεωγραφικό
προσδιορισμό. Η τελευταία πρότασή του,
το «Βόρεια Μακεδονία», δεν έχει αποσυρθεί,
ενώ παλαιότερα είχαν επίσης προταθεί,
μεταξύ άλλων, το «Ανω Μακεδονία» και το
«Μακεδονία του Βαρδάρη».
Η
θέση των ΗΠΑ και της Ε.Ε.
Μεγαλύτερο
«αγκάθι»
αποτελεί το εύρος της χρήσης, για το
οποίο η ελληνική πλευρά επιμένει η
κοινώς αποδεκτή ονομασία να χρησιμοποιείται
«έναντι όλων»
διευθέτηση που θα ήταν και η πιο πρακτική.
Ωστόσο, από την πλευρά των Σκοπίων, το
σημείο εκκίνησης είναι να χρησιμοποιείται
το όνομα μόνον στις διμερείς συναλλαγές
με την Ελλάδα, κάτι που απορρίπτει
κατηγορηματικά η Αθήνα. Η διεθνής
κοινότητα αντιλαμβάνεται ότι η σύνθετη
ονομασία θα είναι εν πολλοίς αυτή που
θα χρησιμοποιείται διεθνώς. Αλλωστε,
τόσο οι ΗΠΑ όσο και άλλες σημαντικές
χώρες έχουν διαμηνύσει την πρόθεσή τους
να υιοθετήσουν όποια ονομασία προκόψει
από τη διαπραγμάτευση, η οποία δεν
περιορίζεται στο όνομα αλλά περιλαμβάνει
και μία σειρά άλλων πτυχών, σημαντικότερες
εκ των οποίων είναι η ταυτότητα και η
γλώσσα.
Σε
αυτή τη φάση ο κ. Νίμιτς θα εργαστεί για
τη δημιουργία του κατάλληλου πλαισίου
και προς αυτή την κατεύθυνση συμβολικές
κινήσεις όπως η μετονομασία του
αεροδρομίου των Σκοπίων από «Μέγας
Αλέξανδρος», εκτιμάται ότι θα επιδράσουν
θετικά και θα βελτιώσουν την ατμόσφαιρα.
Ο
Μάθιου Νίμιτς προσβλέπει στον ρεαλισμό
και στην αποφασιστικότητα του νέου
πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ, Ζόραν Ζάεφ,
ο οποίος δηλώνει ευθέως ότι είναι έτοιμος
να προχωρήσει σε συμβιβασμούς που θα
ανοίξουν τον δρόμο για την ένταξη της
χώρας του στους ευρωατλαντικούς θεσμούς,
όποιο και αν είναι το πολιτικό κόστος,
ακόμη και η ήττα του στις επόμενες
εκλογές.
Οι
ΗΠΑ και η Ε.Ε., με προεξάρχουσα τη Γερμανία,
έχουν ενθαρρύνει τον μεσολαβητή του
ΟΗΕ να προχωρήσει, διαβεβαιώνοντάς τον
ότι θα στηρίξουν τις δράσεις του όπου,
όπως και όσο χρειάζεται. Στο πλαίσιο
αυτό σχεδιάζει να εντείνει και να
αναβαθμίσει τη διαδικασία, συγκαλώντας
συναντήσεις και σε επίπεδο υπουργών
Εξωτερικών, ενδεχομένως και σε αυτό των
πρωθυπουργών, καθώς γνωρίζει πως ο υπ.
Εξωτερικών της γειτονικής χώρας, Νίκολα
Ντιμιτρόφ,
είναι πιο «συγκρατημένος» στο θέμα το
οποίο είχε χειριστεί για πολλά χρόνια
ως εκπρόσωπος της ΠΓΔΜ στις συνομιλίες
υπό τον κ. Νίμιτς. Αντίθετα, ο Ζόραν Ζάεφ
δηλώνει ευθέως έτοιμος να συμβιβαστεί.
Με
δεδομένη την αυξημένη ευαισθησία που
υπάρχει και στις δυο χώρες για το θέμα
της ονομασίας, ο μεσολαβητής αποδίδει
ιδιαίτερη σημασία στον τρόπο που θα
αντιδράσουν οι δύο λαοί. Υπό αυτό το
πρίσμα, η προσοχή του δεν περιορίζεται
στις κυβερνήσεις, αλλά λαμβάνει υπόψη
και τη στάση της αντιπολίτευσης.
Μετά
την ενασχόληση με το θέμα για σχεδόν
επί ένα τέταρτο του αιώνα, ο Μάθιου
Νίμιτς έχει πλήρη γνώση των πολιτικών
συσχετισμών και των ιδιαιτεροτήτων της
κάθε χώρας. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, οι
Ευρωπαίοι περιμένουν ότι το θέμα της
ονομασίας θα επιλυθεί στη νέα πιο
ενθαρρυντική συγκυρία μετά την αλλαγή
σκυτάλης στην ηγεσία της ΠΓΔΜ. Ο
προβληματισμός που υπάρχει στην ελληνική
κυβέρνηση, ωστόσο, αφορά τη στάση που
θα τηρήσει ο κυβερνητικός εταίρος, οι
Ανεξάρτητοι Ελληνες σε μια ενδεχόμενη
αποδοχή των Σκοπίων μιας πρότασης
σύνθετης ονομασίας. Πάντως, σύμφωνα με
πληροφορίες, ο κ. Μητσοτάκης
έχει ήδη διαμηνύσει στην Ευρώπη ότι η
Ν.Δ. δεν προτίθεται να συναινέσει σε
λύση εάν ο συγκυβερνήτης Καμμένος
απορρίψει και καταψηφίσει μια πρόταση
σύνθετης ονομασίας.
Στην
περίπτωση της ΠΓΔΜ, ο «πονοκέφαλος» του
μεσολαβητή είναι το εθνικιστικό κόμμα
της αντιπολίτευσης, VMRO.
Η απομάκρυνση του Νίκολα Γκρούεφσκι
γεννά ελπίδες, ωστόσο πολλά θα κριθούν
από το ποιος θα τον αντικαταστήσει στην
ηγεσία του κόμματος. Η πρόσφατη δήλωση
του πρωθυπουργού Ζόραν Ζάεφ ότι στίς
επαφές που είχε με την αντιπολίτευση
έλαβε θετικά μηνύματα για τη στάση που
θα τηρήσει στο θέμα, γεννά κάποιες
ελπίδες, αν και είναι φυσικά πολύ νωρίς
ακόμη.
«Μονόδρομος
η ένταξη στην Ε.Ε.»
«Η
ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση είναι τα
πάντα για εμάς», είχε τονίσει σε
συνέντευξή του στην «Κ» ο κ. Μπουγιάρ
Οσμάνι, αναπληρωτής πρωθυπουργός και
μέλος της σημαντικής αλβανικής μειονότητας
της ΠΓΔΜ, λίγες ημέρες πριν από την πρώτη
επίσημη επίσκεψή του στην Αθήνα, τον
Νοέμβριο. Για τη νέα σκοπιανή κυβέρνηση
που έχει αναλάβει το τιμόνι της χώρας
από το περασμένο καλοκαίρι, η πορεία
προς την Ε.Ε. και τη Δύση δεν είναι επιλογή
αλλά μονόδρομος. «Αν δεν ενταχθούμε
στο ΝΑΤΟ άμεσα και δεν ξεκινήσει η
διαδικασία ένταξής μας στην Ε.Ε., θα
υπάρξουν τραγικές συνέπειες για τη χώρα
και την περιοχή. Βρισκόμαστε στον 21ο
αιώνα, που οι παραχωρήσεις και η συναίνεση
είναι απαραίτητες, άλλωστε αν θέλουμε
να γίνουμε μέλος της Ε.Ε. πρέπει να
μάθουμε να τις κάνουμε», είχε
επισημάνει ο κ. Οσμάνι, χαρακτηρίζοντας
μάλιστα το 2018 ως τη «χρυσή χρονιά» για
την επίλυση του ζητήματος της ονομασίας
της ΠΓΔΜ.
*********************************
Κομβική
η στάση των ΗΠΑ
Της
ΔΩΡΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Η
δυναμική που διαμορφώνεται στη
διαπραγμάτευση για το ζήτημα της
ονομασίας της ΠΓΔΜ και η προοπτική κατ’
αρχήν συμφωνίας επί ενός πλαισίου
επίλυσης της πολύχρονης εκκρεμότητας
φέρνουν το εγχώριο πολιτικό σύστημα
αντιμέτωπο με ένα σύνθετο στη διαχείρισή
του ζήτημα. Το θέμα αφορά πρωτίστως την
κυβέρνηση, που έχει την ευθύνη της
διαπραγμάτευσης και της συμφωνίας,
αλλά, δεδομένης της σημασίας του και
του γεγονότος ότι, όπως παρατηρεί έμπειρο
πολιτικό στέλεχος που έχει διαχειρισθεί
το ζήτημα στο παρελθόν, «εξακολουθεί
να αγγίζει την κοινωνία», επηρεάζει
συνολικά το πολιτικό φάσμα.
Για
την κυβέρνηση το μεγαλύτερο πρόβλημα
ανακύπτει από την τοποθέτηση του μικρού
κυβερνητικού εταίρου. Η θέση του κ. Πάνου
Κομμένου και των ΑΝΕΛ είναι ότι η μόνη
απόφαση σε σχέση με το ζήτημα της
ονομασίας της ΠΓΔΜ είναι εκείνη του
συμβουλίου πολιτικών αρχηγών του 1992,
υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, που
απέρριπτε τη χρήση του ονόματος
«Μακεδονία». Κυβερνητικό στέλεχος με
αναφορές στο στενό περιβάλλον του
πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα δηλώνει
ότι, «αν δεν ήταν ο Καμμένος
στην κυβέρνηση, θα είχαμε κλείσει το
θέμα», αφήνοντας να εννοηθεί ότι
έχει γίνει σημαντική προεργασία στη
διαπραγμάτευση, αλλά και ότι οι αντιρρήσεις
του μικρού κυβερνητικού εταίρου αποτελούν
εμπόδιο δύσκολο να ξεπεραστεί. Την ίδια
στιγμή, έτερο κυβερνητικό στέλεχος, με
εμπειρία σε ζητήματα εξωτερικής
πολιτικής, σπεύδει να υπογραμμίσει ότι,
εφόσον η τωρινή διαπραγμάτευση καταλήξει
σε συμφωνία, τότε θα πρέπει να παραπεμφθεί
αυτή σε συμβούλιο πολιτικών αρχηγών,
καθώς πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντικό
εθνικό ζήτημα που υπερβαίνει το στενό
πλαίσιο ευθύνης της κυβέρνησης. Το ίδιο
στέλεχος αναγνωρίζει ότι «θα είναι
εξαιρετικά δύσκολο, ούτως ή άλλως, να
πείσουμε τον κυβερνητικό εταίρο να
υποστηρίξει μια οποιαδήποτε λύση».
Η
αντιπολίτευση
Στην
αντιπολίτευση, και κυρίως στη Νέα
Δημοκρατία, παρακολουθούν τις εξελίξεις
με επιφύλαξη ως προς τις πραγματικές
κυβερνητικές προθέσεις πίσω από τις
αναφορές σε ένα νέο συμβούλιο πολιτικών
αρχηγών. Και εμφανίζονται κατηγορηματικοί
ότι «δεν θα επιτρέψουμε, σε καμία
περίπτωση, στον κ. Τσίπρα να μεταφέρει
το δικό του αδιέξοδο σε εμάς». Να
μεταφερθεί, δηλαδή, στο συμβούλιο
πολιτικών αρχηγών η ευθύνη μιας απόφασης,
για την οποία ο πρωθυπουργός δεν θα
μπορεί να διασφαλίσει τη συμφωνία του
εταίρου του στην κυβέρνηση. Ετσι, από
την πλευρά της Ν.Δ. θέτουν εκ των προτέρων
ως προϋπόθεση για τη συμφωνία τους σε
μια τέτοια διαδικασία το να υπάρχει
ενιαία κυβερνητική θέση, να έχει
συμφωνηθεί, δηλαδή ότι και οι δύο
κυβερνητικοί εταίροι αποδέχονται το
πλαίσιο που θα προκύψει από την κυβερνητική
διαπραγμάτευση. «Δεν θα πάμε σε μια
διαδικασία όπου θα πει ο πρωθυπουργός
ότι “φέρνω αυτή την πρόταση” και να
πει ο κ. Καμμένος “όχι”, αφήνοντας την
ευθύνη των αποφάσεων στους υπολοίπους»,
επισημαίνεται σχετικά.
Πέραν
αυτού, στο κόμμα της αξιωματικής
αντιπολίτευσης σπεύδουν να τονίσουν
ότι δεν είναι μόνον η συμφωνία επί της
ονομασίας που θα καθορίσει τη στάση
τους, την τοποθέτησή τους έναντι των
εξελίξεων, αλλά το συνολικό πλαίσιο. Το
πώς θα διασφαλιστεί η χρήση της νέας
ονομασίας έναντι όλων και από όλους
(erga omnes) και πώς θα ρυθμιστούν
μια σειρά από πρακτικά ζητήματα, όπως
διαβατήρια, εμπορικά σήματα κ.λπ.
***************************************
Προσεγγίσεις
και διαφορές
Του
ΒΑΣΙΛΗ ΝΕΔΟΥ
Το
δίμηνο Μαρτίου - Απριλίου 2018 περιγράφεται
από συγκλίνουσες πηγές ως η πλέον κρίσιμη
περίοδος για την εξεύρεση συμβιβαστικής
συμφωνίας ανάμεσα σε Αθήνα και Σκόπια,
στην ονοματολογική διαφορά που χωρίζει
Ελλάδα και ΠΓΔΜ για 26 συναπτά έτη. Και
οι δύο πλευρές αρνούνται κατηγορηματικά
ότι έχει γίνει οποιαδήποτε συζήτηση
για το ποιο μπορεί να είναι το όνομα που
θα προταθεί, τι χρήση θα έχει και, κυρίως,
ποιες είναι οι πιθανότητες αποδοχής
από τη μια και την άλλη πλευρά. Ως αυτή
τη στιγμή, οι δύο πλευρές έχουν περιοριστεί
σε αμιγώς πρακτικά ζητήματα που αφορούν
τη βελτίωση της ατμόσφαιρας σε θέματα
όπως, π.χ., οι ονομασίες αεροδρομίων και
αυτοκινητοδρόμων στη γειτονική χώρα
και η διεύρυνση της συνεργασίας σε
τομείς όπως η παιδεία, ο τουρισμός και
η ενέργεια. Ιδιαίτερα στον τομέα της
ενέργειας, η πιθανότητα δήμιουργίας
διασυνδετηρίου αγωγού από τη Θεσσαλονίκη
προς τα Σκόπια, υπό το φως και των
τελευταίων εξελίξεων στο λιμάνι της
πόλης, έχει βαρύνουσα σημασία. Πολλά θα
κριθούν από την (καλή έως αυτή τη στιγμή)
χημεία των δύο ΥΠΕΞ κ. Κοτζιά και
Ντιμιτρόφ, ενώ ως εξαιρετικά θετική
περιγράφεται από όλες τις πλευρές η
στάση που τηρεί μέχρι τώρα ο Μπουγιάρ
Οσμάνι, αναπληρωτής πρωθυπουργός και
μέλος της σημαντικής αλβανικής μειονότητας
της ΠΓΔΜ. Οι επαφές ανάμεσα σε Αθήνα και
Σκόπια, είτε απευθείας είτε με τη
διαμεσολάβηση του ΟΗΕ, θα επαναληφθούν
πλέον από τη νέα χρονιά.
Αν
υπάρχει έδαφος για συμφωνία, δεν θα
πρέπει να αποκλείεται και συνάντηση
ανάμεσα στους δύο πρωθυπουργούς Αλέξη
Τσίπρα και
Ζόραν Ζάεφ, τα γραφεία των οποίων
βρίσκονται ούτως ή άλλως σε επαφή.
Εμπειροι παρατηρητές εκτιμούν ότι η
βασική δυσκολία που ενδεχομένως προκύψει
είναι η πιθανή επιμονή των Σκοπιών στην
απόλυτη διασύνδεση της ενταξιακής
πορείας στο ΝΑΤΟ (προφανώς έχει σημασία
και η ευρωπαϊκή πορεία, ωστόσο για τη
γειτονική χώρα η ένταξη στη Βορειοατλαντική
Συμμαχία είναι σημαντικότερη) με την
πρόοδο στο ονοματολογικό. Κάτι τέτοιο
θα μπορούσε να περιπλέξει τις συνομιλίες
με την Αθήνα, η οποία επιθυμεί μια λύση
erga omnes προτού ξεκινήσουν
οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Από
την πλευρά της Αθήνας, είναι -σε γενικές
γραμμές-γνωστές οι εσωτερικές πολιτικές
ισορροπίες. Στα Σκόπια υπάρχει νέα
κυβέρνηση υπό τον Ζόραν Ζάεφ, η οποία
απολαμβάνει της εμπιστοσύνης του
διεθνούς παράγοντα και ιδίως των
Αμερικανών, που έχουν αναβαθμίσει τη
διπλωματική παρουσία τους στη γειτονική
χώρα. Στο πρόσφατο ταξίδι του στην
Ουάσιγκτον ο ΥΠΕΞ Νίκολα Ντιμιτρόφ
επιβεβαίωσε την αμερικανική στήριξη
στίς διαπραγματεύσεις.
Ενδιαφέρον
στοιχείο είναι και η γερμανική εμπλοκή.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το Βερολίνο
έχει διαμηνύσει στην Αθήνα ότι μπορεί
να βοηθήσει στην κατεύθυνση της γεφύρωσης
των διαφορών ανάμεσα σε Ελλάδα και ΠΓΔΜ,
δίχως, ωστόσο, να έχει καταστήσει σαφές
τι μπορεί να σημαίνει αυτό.
Το
πρόβλημα έγκειται στη διαχείριση του
ζητήματος της ταυτότητας στα Σκόπια
και τις αναταράξεις που πιθανώς προκαλέσει
μια «δύσκολη» συμβιβαστική λύση. Στους
επιφυλακτικούς, αλλά έως τώρα σχετικά
συγκρατημένους, περιλαμβάνεται και η
υπουργός Αμυνας Ραντμίλα Σεκέρινσκα,
η οποία έχει μεγάλη επιρροή στο κυβερνών
κόμμα. Και, βεβαίως, για την πλευρά των
Σκοπίων είναι ιδιαίτερα κρίσιμο οι
διαπραγματεύσεις να ολοκληρωθούν προτού
το αντιπολιτευόμενο VMRO
αρχίσει να επανακάμπτει.
ΠΗΓΗ: Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 17 Δεκεμβρίου 2017
