17 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1916

Εκδηλώνεται στη Θεσσαλονίκη από μία οργάνωση βενιζελικών αξιωματικών, γνωστή με το όνομα “Εθνική Άμυνα” και με τη βοήθεια των συμμαχικών στρατευμάτων που στάθμευαν στη συμπρωτεύουσα, κίνημα, με σκοπό το σχηματισμό κυβέρνησης στο πλευρό της “Συνεννόησης” (Entente: Αγγλία – Γαλλία – Ρωσία ) και την είσοδο της Ελλάδος στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, εναντίον των Κεντρικών Δυνάμεων ( Γερμανίας – Αυστρίας ).
Πυρήνες του κινήματος ο συνταγματάρχης των Κρητών Χωροφυλάκων Παμίκος Ζυμβρακάκης, ο συνταγματάρχης πυροβολικού Κωνσταντίνος Μαζαράκης, ο μοίραρχος Κοκκάλας και οι Περ. Αργυρόπουλος, Αλ. Ζανάς, Γρ. Ζερβός, Πάζης, Γραικός και πέντε ακόμη αντιπρόσωποι διαφόρων περιοχών της Μακεδονίας. Με τους χωροφύλακες τάχθηκε, μόνο ένας λόχος του 29ου συντάγματος, υπό τον Εδεσσαίο λοχαγό Νεόκοσμο Γρηγοριάδη, που ανέλαβε και τη διοίκηση της περιοχής. Ο Βενιζέλος δεν ανεγνώρισε αμέσως το κίνημα, γιατί βρισκόταν σε προεκλογική περίοδο, αλλά οι εκλογές ματαιώθηκαν.
Από τις εφημερίδες της εποχής ΕΜΠΡΟΣ, ΣΚΡΙΠ και ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ θα παρακολουθήσουμε ειδήσεις από τις πρώτες ημέρες του κινήματος.
Στην Αθήνα ΕΜΠΡΟΣ και ΣΚΡΙΠ δημοσίευσαν την είδηση τρεις μέρες αργότερα. Το ΕΜΠΡΟΣ σε υπότιτλο ανέφερε “ειδήσεις εξ Ανταντικής πηγής” ότι « ο εξεγερθείς στρατός και λαός εν Θεσσαλονίκη συνεκρότησε διοικούσαν επιτροπήν (πρόσθετε τα ονόματα) η οποία απηύθυνεν έκκλησιν προς το λαόν της Μακεδονίας καλούσα αυτόν να λάβη τα όπλα κατά του επιδρομέως (Σ.Σ. Βούλγαροι και Γερμανοί), προέβη δε ταυτοχρόνως και εις κοινοποίησιν Διατάγματος καλούντος εις γενικήν επιστράτευσιν τους εφέδρους της Μακεδονίας. Εις την πρόσκλησιν της Επιτροπής, κατά τας αυτάς πάντοτε πληροφορίας, ήρξατο συρρέων ολόκλήρος ο Ελληνικός πληθυσμός της Μακεδονίας.» 
 Βασικό πρωτοσέλιδο θέμα της εφημερίδας την 20η Αυγούστου ήταν ο κατάπλους του συμμαχικού στόλου στον Ναύσταθμο και οι απαιτήσεις των δυνάμεων της Αντάντ, που πίεζαν την κυβέρνηση να εισέλθει στον πόλεμο, στο πλευρό της. Πάντως η πρώτη ειδησούλα που δημοσίευσε το ΕΜΠΡΟΣ στις 19 του μηνός ήταν για γέλοια! Την ειρωνευόταν η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, με το ακόλουθο σχόλιο: «ΠΩΣ ΑΓΓΕΛΛΕΙ ΤΟ “ΕΜΠΡΟΣ” ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.- ΑΘΗΝΑΙ 20. -Το “Εμπρός” αγγέλλει κατά τον εξής περίεργον και χαρακτηριστικόν της γερμανοφίλου ειδησεολογίας τρόπον, την έκρηξιν της επαναστάσεως εν Θεσσαλονίκη: “Προχθές πολλοί πρόσφυγες έχοντες επί κεφαλής εικοσάδα χωροφυλάκων διωργάνωσαν θορυβώδες συλλαλητήριον και μετάβησαν εις τον Σαρράϊγ προς τον οποίον εδήλωσαν υποταγήν!!!”»
Το ΣΚΡΙΠ είχε πληρέστερο, αλλά επιθετικό και αυτό, ρεπορτάζ, το οποίο δημοσίευε υπό τον τρίστηλο τίτλο: « ΚΑΤΕΛΥΣΑΝ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΝ.- Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΜΥΝΗΣ ΕΚΗΡΥΞΕΝ ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΙΝ. - ΑΙ ΕΚΛΟΓΑΙ ΑΝΕΒΛΗΘΗΣΑΝ,» Η εφημερίδα ανέφερε ότι οι Φιλελεύθεροι διέδωσαν στην Αθήνα πως ο Βενιζέλος είχε αναχωρήσει για το Λουτράκι, αλλά αυτό δεν ήταν αλήθεια, γιατί στην πραγματικότητα  «απέδρασεν εκ της οικίας του εις φιλικήν τοιαύτην δια παν ενδεχόμενον. Εις επίμετρον ανεκοίνωσεν ούτος εις φιλικήν του εφημερίδα κυκλοφορήσασα την είδησιν εν παραρτήματι, ότι συνεστήθη επιτροπή Εθνικής Αμύνης.»
Η βενιζελική ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ στο φύλλο της 18ης Αυγούστου είχε ολοσέλιδη είδηση την κήρυξη της επανάστασης, δημοσίευε μάλιστα και σχετική συνέντευξη του Ζυμβρακάκη. ( Φωτογραφία της σελίδας).


Στη συνέντευξη αυτή ο αρχηγός της επανάστασης ερωτάται, μεταξύ άλλων, για τον σκοπό του κινήματος και απαντά: «Η σωτηρία της πατρίδος απλούστατα. Οι ιθύνοντες από έτους και πλέον την Ελλάδα μας, έχουν παρεκλίνη φρικωδώς της εθνικής οδού. Δεν ομιλώ περί εκτροχιασμού εκ του Συνταγματικού πολιτεύματος. Αυτό είνε ζήτημα που θα λυθή υπό των πολιτικών. Ημείς είμεθα στρατιωτικοί και θ΄ αποβλέψωμεν πώς, στρατιωτικώς ενισχυόμενοι, θα αποτρέψωμεν τους φοβερούς κινδύνους, οίτινες μάς περιστοιχίζουν και ως Κράτος και ως Φυλήν.» Και ο Ζυμβρακάκης, κλείνοντας τη συνέντευξη, ζητούσε από τον δημοσιογράφο: «Τονίσατε δια της εφημερίδος σας ότι σήμερον η Μακεδονία κηρύσσει την ανάστασίν της. Είπατε εις τον μακεδονικόν λαόν ότι η Ελλάς και η Πατρίς του ιδιαίτατα διατρέχουν τον έσχατον των κινδύνων, διατρέχουν τον κίνδυνον της υποδουλώσεως, του εξαφανισμού. Υπενθυμίσατε εις τους Έλληνας εν γένει ότι είνε απόγονοι των ηρώων του 21 και σύγχρονοι των Μακεδονομάχων και των Κιλκισιομάχων. Είπατε αυτά και είμαι πλέον ή βέβαιος ότι θα σπεύση σύσσωμος να ταχθή παρά το πλευρόν μας προς πληρεστέραν επιτυχίαν του ιερού αγώνος, όν ανελάβομεν προς σωτηρίαν της ατιμασθείσης Πατρίδος.» Τη συνέντευξη είχε πάρει ο συντάκτης της εφημερίδας Π. Ξ. Λεβαντής, ο οποίος το 1936 είχε εκδώσει στη Θεσσαλονίκη την εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ. Ο Λεβαντής υπήρξε βουλευτής και υπουργός αργότερα.
Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ στο φύλλο της 20ης Αυγούστου δημοσίευε και την ανακοίνωση της Επιτροπής για την επιστράτευση, η οποία αφορούσε ΚΑΙ τους Ισραηλίτες, τους Τούρκους και τους εκ παλαιάς Ελλάδος και των νήσων κληρωτούς, της απογραφής του 1915. Και πρόσθετε η εφημερίδα: «Οίκοθεν δήλον ότι εκείνοι οι οποίοι δεν θα προσέλθουν θα συλλαμβάνωνται και θα παραπέμπωνται εις το Στρατοδικείον.» Ως πρός τη συμμετοχή του κόσμου, στις δυνάμεις του κινήματος η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ πρόσθετε:  «Η δύναμις των επαναστατών αυξάνει καθημερινώς εις στελέχη και εις άνδρας. Προσεχώρησαν εις το κίνημα οι αντισυνταγματάρχαι κ. κ. Ρακτιβάν και Μακκάς, ο λοχαγός κ. Β. Τεργιακίδης, πολλοί άλλοι αξιωματικοί και πλείστοι στρατιώται. Επίσης αθρόοι προσέρχονται οι εθελονταί, μεταξύ δε των χθες εγγραφέντων συγκαταλέγονται και αρκετοί σωφέρ. Αναμένονται αφ΄ ετέρου προσχωρήσεις διαφόρων φρουρών του εσωτερικού.» Πάντως, όπως έγραψε και το ΕΜΠΡΟΣ στις 23 Αυγούστου, η 11η Μεραρχία του στρατού δεν είχε προσχωρήσει στο κίνημα.