10 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1903

Η εξέγερση του Ίλιντεν, η καταστροφή του Κρουσόβου και οι γνωσθείσες αγριότητες Βουλγάρων και Τούρκων στη δοκιμαζόμενη Μακεδονία έχουν αρχίσει να ξεσηκώνουν τον Ελληνικό λαό, αλλά και να αφυπνίζουν τους πολιτικούς. Στην Αθήνα συγκροτείται η Επίκουρος Επιτροπή Μακεδόνων με πρόεδρο τον αρχιεπίσκοπο Θεόκλητο, με σκοπό να συγκεντρώσει χρήματα για ενίσχυση των Μακεδόνων. Η ανταπόκριση ήταν μεγαλειώδης. Το χειμώνα αντιπροσωπεία της Επιτροπής, υπό τον μετέχοντα σ΄ αυτήν, μακεδονικής καταγωγής βουλευτή Αττικής, Ιωάννη Καυτατζόγλου, επισκέπτεται περιοχές της πληγείσης Δυτικής Μακεδονίας και μοιράζει στους αστέγους ρούχα, κλινοσκεπάσματα και τρόφιμα.
Από το florinamak.blogspot.com αντιγράφομε ένα απόσπασμα για την ιστορία του Κρουσόβου:
«Το Κρούσοβο καταστράφηκε ως αντίποινα για τη βουλγαρική εθνικιστική εξέγερση του Ίλιντεν. Την εξέγερση αυτή προκάλεσε η Εσωτερική Μακεδονοαδριανουπολιτική Επαναστατική Οργάνωση (Ε.Μ.Ε.Ο.), που ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1893 και ήταν ο βασικότερος και μαχητικότερος φορέας των βουλγαρικών συμφερόντων στη Μακεδονία. Την 20η Ιουλίου 1903 άρχισε η εξέγερση με επιθέσεις των Βουλγάρων κομιτατζήδων κατά οθωμανικών στρατιωτικών στόχων. Σε τρία προπύργια του βλαχόφωνου ελληνισμού, στη Νέβεσκα (Νυμφαίο Φλώρινας), στην Κλεισούρα και στο Κρούσοβο οι κομιτατζήδες κατάφεραν να παραμείνουν μερικές ημέρες πριν εκδιωχθούν από τα οθωμανικά στρατεύματα. Όμως στο Κρούσοβο, όπου η εξέγερση έλαβε μεγάλη έκταση, συνέπραξαν με τους κομιτατζήδες στην αντιοθωμανική τους εξέγερση –παρά την αρνητική θέση της Ελλάδας- λίγοι βλαχόφωνοι Έλληνες υπό τον Πίτο Γιούλη. Βουλγαρόφρονες και ελληνόφρονες κατέλαβαν το Κρούσοβο και εγκατέστησαν δική τους «επαναστατική κυβέρνηση». Σύντομα η εξέγερση κατεστάλη και Οθωμανοί, μαζί με άτακτους, κατέστρεψαν τα χωριά των βλαχόφωνων Ελλήνων που θεωρήθηκε ότι έλαβαν μέρος. Την εκδικητική μανία και την πολιτική του ΕΜΕΟ θα πληρώσουν ακριβά το Κρούσοβο, η Νέβεσκα (Νυμφαίο Φλώρινας) και η Κλεισούρα. Στις 30 Ιουλίου 1903, ό επικεφαλής των τακτικών και ατάκτων οθωμανικών δυνάμεων Μπαχτιάρ πασάς μπήκε στο Κρούσοβο και άρχισε τις σφαγές και τις καταστροφές. Με ιδιαίτερο μένος κατεστράφη η ελληνική συνοικία, ενώ η βουλγαρική διασώθηκε. Πυρπολήθηκαν 366 οικίες και 203 καταστήματα. Πολλοί κάτοικοι της κωμόπολης θα εγκατασταθούν στην Καστοριά, τη Φλώρινα και στη Θεσσαλονίκη. Το βλαχόφωνο ελληνικό στοιχείο θα μειωθεί κατά πολύ και θα φτάσει στα 5.400 άτομα. Οι Βούλγαροι εξαρχικοί θα είναι 2.160 και οι ρουμανίζοντες Βλάχοι 650.»