31 ΙΟΥΛΙΟΥ 1920

Αναγγέλλεται στην Αθήνα η δολοφονική απόπειρα κατά του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, 3 μέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, στη Λυών της Γαλλίας. Βενιζελικοί στρατιώτες συλλαμβάνουν στους Αμπελοκήπους και εκτελούν – έξω από το εκεί στρατόπεδο – τον αντίπαλο πολιτικό Ίωνα Δραγούμη, εκ των πρωταγωνιστών της διοργάνωσης του Μακεδονικού Αγώνα, στις αρχές του αιώνα.
Το βιογραφικό του Δραγούμη, που έχει αναρτήσει στο διαδίκτυο η ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ, αναφέρει:
«Ο Ίων (Ιωάννης) Δραγούμης (Αθήνα, 14 Σεπτεμβρίου 1878 - 31 Ιουλίου 1920) ήταν διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης.. Πρωταγωνίστησε στο γλωσσικό κίνημα του δημοτικισμού, ενώ με το συγγραφικό του έργο άσκησε σημαντική επιρροή στη διαμόρφωση της ελληνικής ιδεολογίας των αρχών του εικοστού αιώνα. Το φιλολογικό του ψευδώνυμο ήταν “Ίδας”. Η ένταξή του στο αντιβενιζελικό στρατόπεδο έγινε αφορμή, όταν μαθεύτηκε η δολοφονική απόπειρα στο Παρίσι εναντίον του Βενιζέλου, να συλληφθεί σε ενέδρα ανδρών της ασφαλείας του τότε αρχηγού της Χωροφυλακής Εμμανουήλ Ι. Ζυμβρακάκη και να βρει τραγικό τέλος στο σημείο που έχει σήμερα ανεγερθεί η αναμνηστική στήλη. Ως ηθικοί αυτουργοί, διατάξαντες την εκτέλεση, κατηγορήθηκαν οι Παύλος Γύπαρης (διοικητής του παρακρατικού σώματος που συνέλαβε τον Δραγούμη, απών όμως κατά την σύλληψη και την εκτέλεση), Εμμανουήλ Ρέπουλης (αντιπρόεδρος και επί κεφαλής στο εσωτερικό της κυβερνήσεως του απουσιάζοντος στο εξωτερικό Ελευθερίου Βενιζέλου), Εμμανουήλ Μπενάκης (παλαιός υπουργός του Βενιζέλου, κατηγορηθείς, μετά θάνατον όμως, από τον ίδιον τον Γύπαρη το 1935 ως διατάξας την εκτέλεση). Δεν προέκυψαν όμως επαρκείς αποδείξεις εις βάρος τους, ενώ οι ίδιοι πάντοτε επέμεναν για την αθωότητά τους, και αθωώθηκαν στην δίκη που διεξήχθη τον Νοέμβριο του 1922 υπό την επαναστατική κυβέρνηση Πλαστήρα-Γονατά. Επί κεφαλής του αποσπάσματος ήταν ο λοχίας Σαρτζέτης. Κατά τραγική ειρωνεία, ο Ίων Δραγούμης συνελήφθη πηγαίνοντας στο γραφείου του περιοδικού που εξέδιδε τότε («Πολιτική Επιθεώρηση»), για να γράψει άρθρο που να καταγγέλει την απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου. Ο ίδιος ο Βενιζέλος, στο Παρίσι, όταν του ανήγγειλαν την δολοφονία του Δραγούμη αναφώνησε συγκλονισμένος: «Φρικτό! Φρικτό! Φρικτό!» Κυβερνητικό ανακοινωθέν της 1ης Αυγούστου 1920, σχετικά με τα έκτροπα που ακολούθησαν τη γνωστοποίηση της απόπειρας δολοφονίας κατά του Ελευθέριου Βενιζέλου, καταλήγει: Οι πλείστοι των Αρχηγών της Αντιπολιτεύσεως συνελήφθησαν, καθ' όσον υπάρχουσι σοβαραί ενδείξεις, ότι ενέχονται εις την δολοφονικήν απόπειραν. Ο εκ των Αρχηγών της συνεργαζόμενης αντιπολιτεύσεως Ιωάν. Δραγούμης, συλληφθείς επίσης, απεπειράθη να διαφύγη. Εφ' ω, πυροβοληθείς, εφονεύθη. Στο σημείο της εκτελέσεως (σήμερα λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας, απέναντι από το ξενοδοχείο «Χίλτον») ανεγέρθηκε το 1921 μνημείο, λευκή κολώνα, όπως είχε ζητήσει με τους στίχους του ο Κωστής Παλαμάς, στην «Νεκρική Ωδή» που είχε συνθέσει (8 Αυγ. 1920) εις μνήμην του Δραγούμη: «Λευκή, ας βαλθή όπου έπεσες, κολώνα, / (Πώς έπεσες, γραφή να μην το λέει) / λευκή, με της Πατρίδας την εικόνα. / Μόνο εκείνη ταιριάζει να σε κλαίει, / βουβή, μαρμαρωμένη να σε κλαίει.» Οι στίχοι αυτοί χαράχθηκαν στο μνημείο. Κατά την δεκαετία του '80 στήθηκε ανδριάντας του Ίωνα Δραγούμη στην Πλατεία Μακεδονομάχων Θεσσαλονίκης, έργο του γλύπτη Γιάννη Παππά. Το χωριό πρώην Στράιστα της Πέλλας μετονομάσθηκε προς τιμήν του Δραγούμη, Ίδα.»
Η δολοφονία του Δραγούμη δεν υπήρξε το μόνο έκτροπο στην πανηγυρίζουσα ακόμη Αθήνα. Οι αντιδράσεις των βενιζελικών δεν είχαν όρια. Επετέθησαν και κατέστρεψαν τα τυπογραφεία και γραφεία των αντιπολιτευομένων εφημερίδων ΑΘΗΝΑΪΚΗ, ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ, ΕΣΠΕΡΙΝΗ, ΠΟΛΙΤΕΙΑ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ και ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Η τελευταία, αφού διέκοψε την έκδοση από 1 έως 12 Αυγούστου, λόγω των καταστροφών στο τυπογραφείο, έγραφε στο φύλλο της 13ης Αυγούστου: “Την αναγγελίαν της εναντίον του κ. Βενιζέλου δολοφονικής αποπείρας ηκολούθησαν την 31ην Ιουλίου σκηναί, αποτελούσαι στίγμα δια τον νεοελληνικόν πολιτισμόν.”
Οι βενιζελικές, φιλοκυβερνητικές εφημερίδες ελάχιστη προβολή έδωσαν στα έκτροπα, όσο δε για τη δολοφονία του Δραγούμη περιορίστηκαν στις κυβερνητικές ανακοινώσεις. Χαρακτηριστικό της στάσης η αναφορά της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, στο φύλλο της 2ας Αυγούστου. Μία παράγραφος, μέσα σε άλλες ειδήσεις από την Αθήνα, που ανέφερε: “ - Δια τον φόνον του Δραγούμη διετάχθησαν να γίνουν αυστηραί ανακρίσεις ανατεθείσαι εις τον υποστράτηγον Πραντούναν. Οι ένοχοι θα τιμωρηθούν αυστηρώς.”
Μόνο το ΕΜΠΡΟΣ είχε ξεχωριστή είδηση με τίτλο ΠΩΣ ΕΦΟΝΕΥΘΗ Ο ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ, που έγραφε: “ Κατ΄ επισήμους πληροφορίας ό θάνατοςτου Ιω. Δραγούμη εγένετο ως εξής. Επανερχόμενος ούτος εκ Κηφισσίας επ΄ αυτοκινήτου όπου κατά τινας πληροφορίας είχε συνοδεύσει την δίδα Μαρίκαν Κοτοπούλη, και ενώ διήρχετο εις τους Αμπελοκήπους, παρά την έπαυλιν Θων συνελήφθη υπό ομάδος πολιτών, απειλούντων να τον λυντσάρωσι. Προς σωτηρίαν του έσπευσε περίπολος στρατιωτών του τάγματος Ασφαλείας. Τον πρώτον πλησιάσαντα αυτόν εκ των στρατιωτών, ο Δραγούμης απεπειράθη να πυροβολήση δια πιστολίου, αλλ΄ ο στρατιώτης προλαβών τον ελόγχισε. Μετά τινα λεπτά μεταφερθείς εις το Βον Στρατιωτικόν Νοσοκομείον απέθανε. Εκείθεν μετεφέρθη εις το Νεκροταφείον.” Το ότι μαζί με τον Δραγούμη ήταν και η ηθοποιός Μαρίκα Κοτοπούλη εξώθησε τους βενιζελικούς να επιτεθούν και κατά του θεάτρου της!
Οι βενιζελικοί είχαν επιτεθεί, όπως αναφέρθηκε, και στον ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ, ο οποίος αναγκάστηκε να διακόψει την έκδοση από 1 έως 8 Αυγούστου. Στο φύλλο της 9ης Αυγούστου έγραφε για την επίθεση: «Η επίθεσις κατά του “Ριζοσπάστη” θα αποτελέση το χαρακτηριστικώτερον γεγονός της τραγικής ημέρας της προπαρελθούσης Παρασκευής. Οι φιλελεύθεροι δια της κατά του “Ριζοσπάστη” επιθέσεως απέδειξαν, ότι δεν κάμνουν καμμίαν διάκρισιν μεταξύ κωνσταντινικών και σοσιαλιστών. [...] Ένα αστικόν κόμμα, κυβερνών την χώραν δεν ηδύνατο να μην επωφεληθή της ευκαιρίας, όπως δοκιμάση να απαλλαγή δια παντός ενός λίαν ενοχλητικού αντιπάλου και να καταπνίξη την φωνήν της εργατικής τάξεως της χώρας υπό τα ερείπια του “Ριζοσπάστη”»
Στο ίδιο φύλλο ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ δημοσίευε και ένα καυστικό σχόλιο για την δολοφονία του Δραγούμη, το οποίο αξίζει να αντιγράψουμε:  «Ο ΦΟΝΟΣ ΤΟΥ ΔΡΑΓΟΥΜΗ – Παρά τας ποικίλας μυθιστορηματικάς εκδόσεις των βενιζελικών εφημερίδων περί των λεπτομερειών της δολοφονίας του Γιάννη Δραγούμη, αυτό το αποτέλεσμα των ανακρίσεων εμφανίζει τους συνοδεύοντας αυτόν στρατιώτας ως τους πραγματικούς φονείς του. Πράγματι ο δυστυχής Δραγούμης, συλληφθείς ενώ κατήρχετο επ΄ αυτοκινήτου εκ Κηφισίας και παραδοθείς εις έναν λοχίαν της ασφαλείας και 4 στρατιώτας όπως οδηγηθή – άγνωστον διατί πεζή – εις το φρουραρχείον, εσφάγη υπ΄ αυτών καθ΄ οδόν. Το γεγονός είνε εξ ίσου ενδεικτικόν του χαρακτήρος των γογονότων της 31ης Ιουλίου, ως είνε και η επίθεσις του “Ριζοσπάστη” και θα αποτελέση, εξ ίσου με αυτήν, αιώνιον στίγμα εις την ιστορίαν του κόμματος των φιλελευθέρων.»






















Στις φωτογραφίες: Η 1η σελίδα της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ, μετά την 12ήμερη διακοπή, λόγω καταστροφών, με άρθρο για την απόπειρα κατά Βενιζέλου και φωτογραφίες του δολοφονηθέντος Δραγούμη και των καταστροφών στις εγκαταστάσεις της. Στη 2η φωτογραφία η 1η σελίδα του ΕΜΠΡΟΣ, της 1ης Αυγούστου 1920, με την αναγγελία της επίθεσης κατά Βενιζέλου.