Καστοριάς Καραβαγγέλη στη μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Για το επεισόδιο, που είναι ένα από τα σοβαρότερα του Μακεδονικού Αγώνα θα μεταφέρομε παρακάτω την ειδησεογραφία της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ, που είναι η μάλλον εγκυρότερη, δεδομένης της σχέσης του εκδότη της Καλαποθάκη με το
Μακεδονικό κομιτάτο.
Η πρώτη είδηση για το γεγονός δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 30 Μαρτίου 1905, με υπέρτιτλη αναγγελία στην πρώτη σελίδα: 'ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ', 'Εντός του χωρίου Ζαγορίτσανη είχε καταφύγει πολυάριθμος βουλγαρική συμμορία καταδιωκομένη υπό των τουρκικών αποσπασμάτων. Πληροφορηθέν τούτο Ελληνομακεδονικόν σώμα έσπευσε εις την Ζαγορίτσανην και πολιόρκησεν το χωρίον εξ όλων των σημείων, καλέσαν συγχρόνως και τους κομιτατζήδες να παραδοθώσιν. Ούτοι όμως ωχυρώθησαν εντός των οικιών και ήρχισαν να πυροβολούν κατά των ανδρών του Ελληνομακεδονικού σώματος. Επηκολούθησε τότε λυσσώδης συμπλοκή, κατά την οποίαν οι άνδρες του Ελληνομακεδονικού σώματος δια να εξοντώσουν το ταχύτερον τους Βουλγάρους δολοφόνους έθεσαν πύρ εις τας οικίας, εντός των οποίων ούτοι είχον οχυρωθεί........ Βούλγαροι τινές χωρικοί ελθόντες χθες ενταύθα εκ Μοναστηρίου αφηγούνται ότι εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν του Σόροβιτς (Σ.Σ. Αμύνταιο) συνήντησαν τον νομάρχην Μοναστηρίου και τους προξένους των Δυνάμεων, οίτινες μετέβαινον εις Ζαγορίτσανην προς ενέργειαν ανακρίσεων. Καθώς επληροφορήθησαν οι Βούλγαροι ούτοιχωρικοί, οι φονευθέντες κομιτατζήδες ανέρχονται εις 170, η δε κατ΄ αυτών επίθεσις εγένετο εκ μέρους των Ελλήνων Μακεδόνων προς εκδίκησιν δια την αποτέφρωσιν υπό της εξοντωθείσης συμμορίας των ελληνικών μονών Τσερελόβου και Αγίων Αναργύρων.' τηλεγράφημα εκ Βιέννης με πληροφορίες από τη Θεσσαλονίκη, που μιλούσαν για 100 νεκρούς κομιτατζήδες. Την επομένη δημοσίευε νέες 'ιδιωτικάς πληροφορίας της ληφθείσας εκ Θεσσαλονίκης' που ανέφεραν, μεταξύ άλλων, τα εξής: Την 1 Απριλίου καταχωρούσε νέα ιδιαίτερα τηλεγραφήματα του συντάκτου της από τη Βιέννη, που ανέφεραν:
'Κατά σημερινά εκ Μοναστηρίου τηλεγραφήματα επανήλθον αυτόθι οι πρόξενοι των Μ. Δυνάμεων οι μεταβάντες εις Ζαγορίτσανην προς ενέργειαν ανακρίσεων δια την γενομένην συμπλοκήν. Οι πρόξενοι ούτοι δια των υποβληθεισών εις τας κυβερνήσεις των εκθέσεων βεβαιούσι την συμπλοκήν και αναβιβάζουσι τα θύματα εις εβδομήκοντα νεκρούς και ένδεκα τραυματίας μεταφερθέντας προς νοσηλείαν εις Καστορίαν.' Στο δεύτερο τηλεγράφημα ανέφερε: 'Τηλεγραφούσι εκ Σόφιας ότι ο βουλγαρικός τύπος μετά την αναγγελίαν της συμπλοκής της Ζαγορίτσανης επιτίθεται δριμύτατα εναντίον της Ελλάδος και των ελληνομακεδονικών σωμάτων. Επίσης επιτίθενται και εναντίον της Τουρκίας ως μη δυναμένη να παγιώση την τάξιν εν Μακεδονία και να προστατεύση τους... Βουλγάρους.' Ως προς τους πρωταίτιους της επίθεσης η Βιεννέζικη εφημερίδα 'Πολιτική Ανταπόκρισις' σχολιάζουσα τα γενόμενα και τις αφορμές 'ανομολογεί ότι πρωταίτιοι της επιθέσεως υπήρξαν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες.' Και συνεχίζομε με ειδήσεις από το ΕΜΠΡΟΣ.
6 Απριλίου 1905: ΒΙΕΝΝΗ.
Εκ των διαφόρων βουλγαρικών επαρχιών σημερινά τηλεγραφήματα βεβαιούσιν ότι η εξέγερσις και ο ερεθισμός των πνευμάτων εναντίον των Ελληνομακεδονικών σωμάτων επιτείνεται. Πολλαχού διοργανώθησαν θορυβώδη συλλαλητήρια εν ταις επαρχίαις, τα οποία μόλις η Αστυνομία συνεκράτησε, προτιθέμενα να επιτεθώσιν εναντίον Ελλήνων εγκατεσατημένων εν ταις πόλεσι ταύταις.
8 Απριλίου 1905: ΒΙΕΝΝΗ
Σημερινά εκ Μοναστηρίου τηλεγραφήματα αναγγέλλουσιν ότι οι Βούλγαροι οπλαρχηγοί των διαμερισμάτων Πρεσπών, Φλωρίνης και Κοριτζάς, συνενωθέντες μετά δολοφονικών συμμοριών τω ν κατήλθον εις την περιφέρειαν Καστορίας, όπως αντεκδικηθώσι κατά του ελληνικού στοιχείου δια την συμπλοκήν της Ζαγορίτσανης. Οι Βούλγαροι οπλαρχηγοί απεφάσισαν ούτω να δολοφονήσουν τον Μητροπολίτην Καστορίας Γερμανόν Καραβαγγέλην και τον Έλληνα πρόξενον Μοναστηρίου. Οι διπλωμάται και οι επίσημοι ενταύθα κύκλοι θεωρούσιν εντελώς αδικαιολόγητον την εξέγερσιν των Βουλγάρων, οίτινες πρώτοι ήρξαντο δολοφονούντες προκρίτους Έλληνας, ιερείς και διδασκάλους, μη αποδεχομένους το σχίσμα.
11 Απριλίου 1905: ΒΙΕΝΝΗ.
Τα σημερινά εκ Σόφιας τηλεγραφήματα αναγγέλλουσιν ότι μέγα και πάνδημον συλλαλητήριον εγένετο αυτόθι εναντίον των Ελλήνων, συνεπεία της τελευταίας μεγάλης συμπλοκής εις Ζαγορίτσανην. Το συλλαλητήριον τούτο εδημιουργήθη εκ του δημοσιογραφικού θορύβου των βουλγαρικών εφημερίδων, αι οποίαι δια να καλύψουν την ανανδρίαν των βουλγάρων ληστανταρτών ισχυρίζοντο, ότι το ελληνομακεδονικόν σώμα επετέθη εναντίον αόπλων. Κατά το συλλαλητήριον τούτο πολλοί ρήτορες
έλαβον τον λόγον , υβρίσαντες δι΄ απρεπεστάτων ύβρεων την Ελλάδα και τον ελληνισμόν ολόκληρον και εκτραπέντες εις απειλάς χυδαιοτάτας και αναρμόστους. ( Σ.Σ. Συλλαλητήριο έγινε και στην Φιλιππούπολη, όπου σημειώθηκαν και καταστροφές ελληνικών περιουσιών, γι΄ αυτό και στις 12 Απριλίου δημοσιευόταν η εξής είδηση:) Η ελληνική κυβέρνησις κατόπιν των γενομένων εκτρόπων εν Φιλιππουπόλει, ως πληροφορούμεθα ασφαλώς, προέβη εις παραστάσεις δια του εν Σόφια πολιτικού πράκτορος κ. Ζαλοκώστα παρά τη βουλγαρική κυβερνήσει, ζητήσασα αποζημίωσιν δια τα βλαβέντα ελληνικά καταστήματα και το γυμνάσιον. Τέλος το ΕΜΠΡΟΣ στις 14 Απριλίου 1905 δημοσίευε το εξής ιδιαίτερο τηλεγράφημα εκ Βιέννης: ' Τα σημερινά εκ Κωνσταντινουπόλεως τηλεγραφήματα αναγγέλλουσιν ότι οι αυτόθι πρεσβευταί προέβησαν εις εντόνους παραστάσεις παρά τη Τουρκική
Κυβερνήσει εξ αφορμής της γενομένης συμπλοκής εις Ζαγορίτσανην, μεταξύ του Ελληνομακεδονικού σώματος και της Βουλγαρικής συμμορίας. Αι Δυνάμεις επιρρίπτουσι την ευθύνην εις την Πύλην, ήτις δεν δύναται να συγκρατήση την τάξιν, αφίνουσα ελεύθερον τον φυλετικόν ανταγωνισμόν μεταξύ των εν Μακεδονία υποδούλων λαών. Η Πύλη θεωρείται επίσης υπεύθυνος, διότι δεν έχει εγκαταστήσει εις πάσας τας κωμοπόλεις επαρκείς στρατιωτικάς φρουράς όπως προλαμβάνουσι τας συγκρούσεις.'
Και μια σημαντική σύμπτωση. Στις 8 Απριλίου, που δημοσιευόταν οι ειδήσεις για το επεισόδιο στη Ζαγορίτσανη, το ΕΜΠΡΟΣ με πανηγυρικούς τίτλους ανήγγειλε ότι η Κρητική Βουλή είχε κηρύξει, με ψήφισμά της, την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, ότι είχε επιδοθεί το ψήφισμα στον πρίγκηπα Γεώργιο και ότι είχαν συγκροτηθεί σε όλο το νησί πολυπληθή συλλαλητήρια, με απερίγραπτο ενθουσιασμό.
Στις φωτογραφίες οι σελίδες του ΕΜΠΡΟΣ με την αναγγελία του θριάμβου του Ελληνομακεδονικού σώματος και τα θορυβώδη συλλαλητήρια στη Βουλγαρία.
